Oxytocine, veel mensen kennen het wel wel als het gaat over een bevalling en het op gang komen van borstvoeding. Veel minder bekend is dat oxytocine, ook wel het knuffelhormoon genoemd, veel meer functies heeft. Het leuke is dat je zelf heel veel kunt doen om het te stimuleren én ervan te profiteren. In dit blog vertel ik je er alles over.
Wat is oxytocine?
Oxytocine, oftewel het knuffelhormoon, is een hormoon dat o.a. werkt als neurotransmitter, een chemische stof die fungeert als boodschapper waardoor communicatie en interactie tussen verschillende delen van het lichaam mogelijk wordt. De naam oxytocine is afgeleid van het Griekse woord okytokos. Dit betekent ‘snelle geboorte’. Vandaar ook dat veel mensen het wel kennen van het op gang komen van de bevalling en het geven van borstvoeding. Deze stof wordt aangemaakt in de hypothalamus, het deel van de hersenen dat o.a. betrokken is bij de regeling van het hormoonstelsel. Maar ook in de darmen worden er grote hoeveelheden van aangemaakt. Dat is ook niet zo vreemd, als je bedenkt dat ook andere neurotransmitters (zoals serotonine en melatonine) in de darmen worden geproduceerd. Recent onderzoek laat zien dat de darmbacterie Lactobacillus reuteri de productie van oxytocine in de darmwand stimuleert.
Hebben mannen het ook?
Omdat oxytocine zo’n belangrijke rol speelt rond zwangerschap en bevalling, lijkt het dat vrouwen er meer van aanmaken dan mannen. Dit klopt echter niet. Ook mannen maken oxytocine aan, zelfs evenveel als vrouwen, bij bijvoorbeeld aanraking. Toch is dit effect bij mannen minder sterk dan bij vrouwen omdat het hormoon testosteron dit dempt. Het vrouwelijke oestrogeen versterkt juist het effect van oxytocine. Bij mannen ondersteunt oxytocine de beweging van sperma.
Welke functies heeft dit knuffelhormoon?
Hoewel oxytocine vooral bekend is van bevalling en borstvoeding, heeft het veel meer functies. Het knuffelhormoon is betrokken bij heel veel processen in het lichaam.
- Rond zwangerschap en bevalling:
– Oxytocine stimuleert de samentrekkingen van de baarmoeder tijdens de bevalling. Zodoende wekt het dus de weeën op. Al tijdens de zwangerschap wordt er oxytocine aangemaakt, maar om een vroegtijdige bevalling te voorkomen treedt progesteron op als remmer van de werking. Naarmate de zwangerschap vordert, neemt de productie van progesteron af en neemt de gevoeligheid van de baarmoeder voor oxytocine toe. Tijdens de bevalling wordt er steeds meer oxytocine uitgescheiden in het bloed, zodat de weeën steeds krachtiger worden en het kindje geboren kan worden. Het mooie is dat oxytocine tegelijk pijnstillend werkt!
– Ook zorgt het voor het samentrekken van de spiertjes van de melkkanalen en kliertjes in de borst en het vrijkomen van de melk, zodat de baby kan drinken.
– De grote hoeveelheid oxytocine zorgt voor naweeën. De spiercellen van de baarmoeder trekken samen. Dit is belangrijk om het bloedverlies na de bevalling te beperken.
– Het speelt een belangrijke rol in de hechting tussen moeder en baby.
– Uit onderzoek blijkt dat het vaderschap de hoeveelheid oxytocine vergroot, wat zorgt voor de binding tussen vader en kind. - Ook in het algemeen, los van zwangerschap, bevalling en borstvoeding, zorgt oxytocine voor sociale binding, empathie en het ervaren van veiligheid en geborgenheid.
- Het is de tegenhanger van cortisol, het stresshormoon en kan zorgen voor hogere veerkracht tegen verslaving. Zodoende maakt het je rustig.
- Niet alleen wordt er in de darmen oxytocine geproduceerd, het speelt ook een rol bij het regelen van de darmwerking en gaat ontstekingen in de darmwand tegen. De genoemde Lactobacillus reutine kan de productie van het hormoon secretine stimuleren, dat op zijn beurt de cellen die oxytocine produceren activeert.
Wat zijn de gevolgen van te weinig oxytocine?
Uit de functies van oxytocine kun je al wel afleiden wat er gebeurt als je er te weinig van hebt hebt. Ik noem een aantal gevolgen.
- Lichamelijke klachten. Rond de bevalling kan het voorkomen dat de baarmoeder niet goed samentrekt en de bevalling dus niet op gang komt. Of de borstvoeding komt niet goed op gang. Dit kan overigens vele oorzaken hebben, waarvan een tekort aan oxytocine er één van is.
- Mensen met allerlei ziekten en aandoeningen hebben vaak een tekort aan oxytocine. Hierbij kun je denken aan depressie, fibromyalgie, chronisch vermoeidheidssyndroom, chronische stress. Natuurlijk zijn er meer oorzaken, waarbij allerlei factoren elkaar beïnvloeden. Hierbij is er een relatie met de ontwikkeling van de hersenen vanaf jonge leeftijd. Dit is dus mede een reden dat lichamelijk contact en knuffelen superbelangrijk zijn voor de ontwikkeling van kinderen, juist ook voor goede hechting en een gevoel van veiligheid.
- Ook bij PTSS kan oxytocine helpen om de heftige gebeurtenis te verwerken. Dit heeft ermee te maken dat oxytocine de activiteiten in het rechter deel van de amygdala remt. Dit is precies het deel van de hersenen dat een rol speelt bij emotionele reacties. Een traumatische gebeurtenis is in feite het gebrek aan verbinding bij een heftige gebeurtenis, niet zozeer de gebeurtenis zelf. Het gevoel dat je machteloos bent en er alleen voor staat dus. Als je die verbinding wel ervaart – en je dus meer oxytocine tot je beschikking hebt – is de reactie op een heftige gebeurtenis veel minder sterk.
Hoe kun je de aanmaak stimuleren?
Oxytocine heeft dus belangrijke functies. Het mooie is dat je zelf heel veel kunt doen om de productie ervan te stimuleren. Daarbij kun je denken aan o.a. de volgende activiteiten.
- Knuffelen. Het heet niet voor niets het ‘knuffelhormoon’. Allereerst natuurlijk met je partner of je kinderen, maar het geldt ook voor aanrakingen en omhelzingen van een vriendin of vriend.
- Ook knuffelen met huisdieren zorgt voor meer oxytocine. Heel veel mensen hebben in tijden van stress en burnout veel gehad aan een huisdier. Als je het dier aait of knuffelt word je rustig, mede door het voelen van de ademhaling van het dier.
- Een massage kan de aanmaak ervan verhogen. Zelfs jezelf aanraken, omhelzen of masseren heeft ditzelfde effect.
- Seks en orgasmes
- Tijd doorbrengen met je partner of vrienden. Hierbij is ook oogcontact van belang. Hoe meer tijd je met elkaar doorbrengt, hoe meer oxytocine en hoe meer tijd je met elkaar wilt doorbrengen.
- Complimentjes geven en ontvangen. Dit zorgt voor sociale verbinding en een feel good gevoel, zowel voor jezelf als voor de ander aan wie je een compliment geeft.
- Genieten van een lekkere maaltijd en daar echt de tijd voor nemen. Als je dat samen met vrienden doet, is het effect nog sterker.
- Mindfulness en meditatie kunnen helpen bij het verhogen van oxytocine.
- Beweging kan het ook stimuleren. Dat kan sporten zijn, maar ook fietsen of wandelen. En ondertussen genieten van de natuur…
- Zonlicht en vitamine D kunnen het gehalte verhogen.
- Naar muziek luisteren. Dit zorgt voor het vrijkomen van zowel oxytocine als dopamine. En als je dan ook nog samen luistert en eventueel meezingt helpt het bij verbinding en gevoel van vertrouwen.
Welke voeding kan helpen?
Er is geen voeding waarin het zit, maar er zijn wel voedingsmiddelen die de aanmaak kunnen helpen stimuleren.
- Pure chocolade stimuleert de aanmaak ervan en het reguleert mede serotonine.
- Sommige kruiden lijken ook te kunnen helpen bij de productie ervan, zoals rozemarijn, peterselie, tijm, groene munt en dille.
- Vitamine C en magnesium in citrusfruit, broccoli en champignons, zaden, noten en spinazie.
Welke situatie hebben een negatieve invloed?
Oxytocine kan niet alleen worden gestimuleerd. De productie ervan kan ook geremd worden. Daarbij speelt stress een negatieve rol. Ik noemde al dat oxytocine de tegenhanger is van cortisol. Wanneer je veel (langdurige) stress hebt, zul je minder oxytocine aanmaken. En dan is er nog een belangrijke ‘remmer’ van oxytocine: medicatie die gebruikt wordt tegen depressies, de SSRI’s (selectieve serotonine heropname remmers). Deze remmen het vrijkomen van oxytocine. Mede hierdoor hebben mensen die deze medicatie gebruiken vaak een veel lager libido. Onderzoek heeft uitgewezen dat kunstmatig toegediende oxytocine dit wellicht kan tegengaan.
Welke specifieke toepassingen zijn er in de vorm van medicatie?
Dat oxytocine als medicijn gebruikt wordt op weeën op te wekken en de melkafgifte te stimuleren is algemeen bekend. Maar de laatste jaren komt er ook steeds meer onderzoek om het te gebruiken voor andere doeleinden. De belangrijkste daarvan zijn:
- Mensen met autisme: Omdat oxytocine een belangrijke rol speelt bij sociale contacten ontstond het idee om dit uit te proberen bij mensen met autisme die moeite hebben in sociale situaties. Jongeren gaven in een onderzoek aan dat ze zich meer op hun gemak voelden in groepssituaties, zoals bij het samenwerken in een team of het deelnemen aan een verjaardagsfeest. Ook lukte het beter om signalen als gezichtsuitdrukkingen juist te interpreteren. Andere onderzoeken laten zien dat oxytocine invloed heeft op de over- en ondergevoeligheid voor prikkels, evenals op het steeds willen herhalen van bepaalde bewegingen. Echter, niet alle uitkomsten zijn consistent en de neusspray heeft beperkte werkingstijd. Bovendien zit er ook een ethische kant aan: is het echt een verbetering, of een poging om mensen met autisme meer aan een bepaalde ‘norm’ te willen laten voldoen? Oxytocine is dan ook nog geen standaard behandelingsmethode. Het wordt alleen toegepast als andere interventies niet helpen en de persoon met autisme veel last heeft van zijn/haar symptomen. Verder onderzoek is nog nodig.
- Ziekte van Alzheimer en Fronto Temporale Dementie: oxytocine lijkt een bijdrage te kunnen leveren aan de behandeling van geheugenstoornissen zoals bij de ziekte van Alzheimer en de behandeling van gedragsproblemen bij FTD. Er is echter nog veel meer onderzoek nodig voordat dit een echte behandelingsmethode kan zijn. Wel zijn er individuele gevallen bekend waarbij mensen met dementie baat hadden bij oxytocine neusspray.
- PTSS: oxytocine lijkt het effect van andere behandelingen te kunnen versterken. Dat is ook wel verklaarbaar als je bedenkt dat oxytocine het gevoel van veiligheid kan versterken.
- Depressie: oxytocine kan bij depressie ook een ondersteuning geven.
Bij al deze toepassingsmogelijkheden geldt dat het onder begeleiding van een arts gegeven wordt én dat het nog geen standaard behandelingen zijn.
Wat is het effect van een teveel?
Door het effect van voeding en de genoemde tips om je oxytocine te verhogen zal je er echt niet teveel van krijgen. Maar bij het gebruik van neusspray kan dat zeker wel. Je kunt dan last krijgen van:
- angsten
- overprikkeling
- meer stress ervaren
- misselijkheid en braken
- hoofdpijn
- vermoeidheid
- anafylactische reacties
- agressie
- snelle, onregelmatige hartslag
Hoe mooi de medicinale toepassingen ook lijken, je kunt het zelf maar beter houden bij de ‘knuffeltips’.
Tot slot
Hoewel je dus geen oxytocine kunt eten, kun je zelf veel doen om het te te verhogen en er plezier van hebben. Zorgen voor dit aspect van je leven past helemaal in de EetLijn Methode. Want gezondheid is méér dan alleen voeding. Zorgen voor jezelf met als uitkomst meer gezondheid en bruisen van energie is allesomvattend.
