Minimalistische kerst: Ideeën en recepten voor een kerst zonder stress

Kerst draait niet (alleen) om bergen cadeaus of overvolle tafels maar om warmte, samenzijn en betekenis. Juist in eenvoud schuilt de kracht van dit feest, een moment van rust, verbinding en dankbaarheid. Door bewust te kiezen voor minder, ontstaat er ruimte voor meer aandacht, gezelligheid en echte verhalen. In deze EetLijnPraatjes laten we zien dat klein vaak groot genoeg is.

Wat is Kerst?

Het vieren van Kerst is tegenwoordig een hele happening. We staan er vaak nauwelijks meer bij stil waar het Kerstfeest eigenlijk vandaan komt. Kerst wordt al snel verbonden met allerlei consumptie artikelen. Je kunt overal ‘Kerst-‘ voor zetten: Kerstmaaltijd, kerstchocolade, kerstkalkoen, kerstrollade, kerstkrans….en ga zo maar door. Toch is het goed om ook stil te staan bij de betekenis van het kerstfeest. Van oorsprong is het een Christelijk feest: de geboorte van Jezus Christus als Redder van de wereld.

Hoe heeft het Kerstfeest zich ontwikkeld door de eeuwen heen?

Deze viering is ontstaan in de vierde eeuw, in Rome. In de loop van de tijd zijn er wat verschillen ontstaan bij de viering van Kerst in de christelijke wereld. De Oosterse kerk viert het 13 dagen na de Westerse Kerk. Ook zijn er op veel plaatsen vieringen op de avond voor het kerstfeest: de kerstavond. In West-Europa kennen we Eerste én Tweede Kerstdag. Daarbuiten bestaat die traditie in de meeste landen niet.

Hoe kwam het Kerstfeest in West-Europa terecht?

Toen het Christendom in Europa groeide, zijn veel ‘heidense gewoonten’ vervangen door christelijke. Zo was er een Germaans feest rond midwinter (21 december) om het boze en het donker te verjagen en het licht te begroeten. Winterzonnewende viel in de Romeinse kalender op 25 december. Zo zijn de tradities van winterzonnewende en de verdrijving van het duister door het licht verbonden met de viering van de geboorte van Christus, die het Licht van de wereld is.

Vermenging met andere tradities

Tegenwoordig spelen veel andere tradities en fenomenen door de traditionele viering van kerst heen, die afkomstig zijn uit andere landen. Met name de Kerstman en Father Christmans. De Kerstman is afkomstig uit Amerika. Het is een samenvoeging van Kerst en Sinterklaas (Sankta Klaus).Waarschijnlijk is dit ontstaan vanuit het cadeaus geven door Sinterklaas en de essentie dat Christus hét geschenk aan de wereld is. Tegenwoordig heeft de Kerstman niets meer te maken met het oorspronkelijke kerstfeest. Father Christmas is afkomstig uit Engeland, waarbij Kerst vermengd werd met mythologische figuren.

Andere gewoontes bij Kerst

Er zijn heel veel tradities rond Kerst. Per familie kunnen die gewoontes wel verschillen. Voor de één kunnen sommige gewoontes erg belangrijk zijn, terwijl de ander er totaal geen belang aan hecht. De meeste hebben helemaal niets te maken met de oorspronkelijke betekenis van Kerst. Je kunt denken aan bijvoorbeeld:

Het geven van cadeaus.
Kerstbomen en die versieren met lichtjes.
Kaarten sturen.
Kaarsen in huis.
Kerstversieringen: bloemenkransen, sterren, lichtjesslingers.
De kerstster (Euphorbia plant).
Kerststalletjes (Maria, Jozef en het kindje Jezus met dieren).
Kerstmuziek, al dan niet christelijke liederen.
Kerstconcerten.
Kerstmarkten.
Allerlei speciale lekkernijen, zoals banketstaaf, kerststol, kerstkransjes. Per land zijn er weer specialiteiten, zoals panettone (Italië o.a.) en kerststrudel.
Kerstdiner met fazant, kalkoen, konijn of ree.

Waar komt de gewoonte van de kerstmaaltijd vandaan?

Ja, die kerstmaaltijd. Dat is toch voor veel mensen wel ‘een ding’. Soms voelt het meer als verplichting dan als iets moois. Maar waar komt die gewoonte van uitgebreide kerstdiners nu eigenlijk vandaan? Ook hier spelen waarschijnlijk verschillende invloeden een rol. Er zijn Britse invloeden vanuit de 16^e eeuw. Tijdens de regeerperiode van Koningin Elizabeth I werd het een gewoonte bij de hogere klasse om grote, uitgebreide kerstdiners te geven. Uiteraard konden zij zich dit veroorloven en nodigden familie, vrienden en anderen uit. Opvallend was dat er veel zoete dingen gegeten werden. Suiker was in die tijd duur; het was dus een blijk van rijkdom. Een groot stuk marsepein vormde het hoogtepunt van het kerstdiner.

Zoetigheid exit

Later verdween de zoetigheid voor een groot deel, behalve bij het dessert. Daarna kwam de nadruk meer te liggen op een groot vleesgerecht. In het begin van de 20^e eeuw deden deze gewoontes hun intrede in Nederland. Er is ook een traditie uit de Middeleeuwen waarbij overvloedig eten en drinken op kerst een soort hoop aangeeft dat het volgende jaar overvloedig zal zijn. Er was zelfs een naam voor: Dikkevretsavond… Uiteraard was dit alleen voor de rijken te realiseren. Bij de Reformatie werd deze gewoonte min of meer afgeschaft omdat er meer nadruk gelegd werd op soberheid. In de 20^e eeuw keert de uitgebreidere kerstmaaltijd dan weer terug in Nederland. En voor veel mensen wordt het dan toch weer een dikkevretsavond…

Wat is het probleem van een overvloedige kerstmaaltijd?

Je kunt je afvragen wat het probleem is van een grote kerstmaaltijd. Natuurlijk is het probleem net zo groot als je het zelf maakt. Toch zijn er wel wat kanttekeningen te maken bij de kerstmaaltijd zoals die vaak gegeten wordt. Dan kun je denken aan:

Buikklachten na het eten of zuurbranden. Vaak hoor je na de kerstmaaltijd: ‘O, wat zit ik toch vol!’ Anderen hebben last van opgeblazen buik, buikpijn of brandend maagzuur. De oorzaak is meestal teveel: teveel (slecht) vet, teveel suiker en de combinatie van allerlei gerechten.
Spanning rond het voorbereiden van de maaltijd. Zorgen als: is het wel genoeg? Voldoe ik wel aan de verwachtingen van de gasten? Hoe krijg ik alles op tijd klaar? Enzovoort. Dat zorgt voor een heleboel stress van tevoren en tijdens de kerstmaaltijd, waardoor je als gastvrouw (of gastheer) niet aan genieten toe komt.
De weerstand tegen overdaad. Veel eten, terwijl er zoveel mensen zijn die het zich niet kunnen veroorloven of zelfs honger lijden, zorgt voor meer en meer bewustwording. Steeds meer mensen krijgen een weerzin tegen overdadig eten tijdens de kerstmaaltijd.
De kosten. Ook in Nederland zijn er veel mensen die op de kleintjes moeten letten. Een overvloedige kerstmaaltijd is dan een aanslag op de portemonnee, die je je niet altijd kunt veroorloven. Het kan je in de problemen brengen als je mee wilt doen maar er eigenlijk geen geld voor hebt.
Producten eten die ver af staan van je dagelijkse eetpatroon. Als je koolhydraatbewust en gezond eet, kan een kerstmaaltijd heel andere kost zijn. Als je daarvoor kiest, is dat natuurlijk prima. Maar het kan ook zijn dat je eigenlijk vast zou willen houden aan je normale eetpatroon. Wanneer je zelf gasten ontvangt kun je daarmee rekening houden, maar als je ergens te gast bent, kan dat een uitdaging zijn.

Hoe kun je Kerst vieren zonder overdaad?

De overvloedige kerstmaaltijd staat veel mensen tegen. Toch doen we er vaak ongewild toch weer aan mee. Je kunt en wilt je er ook niet aan onttrekken. Gelukkig is het heel goed mogelijk om zonder overdaad Kerst te vieren. Daarvoor geef ik je graag wat ideeën. Kies wat bij je past, en misschien krijg je zelf nog wel meer inspiratie.

Sta stil bij de betekenis van Kerst. Dat zorgt ervoor dat je minder belang hecht aan alle eten en drinken. Het relativeert. Als je geen christen bent, kun je bijvoorbeeld stilstaan bij waar je dankbaar voor bent in het afgelopen jaar. Ook dat relativeert het bezigzijn met eten en drinken.
Richt je op de gasten, of het nu alleen je eigen gezin is of dat er familie en vrienden komen. Ook als je zelf gast bent kun je je vooral bezighouden met het gezelschap. Het eten wordt dan minder belangrijk. Het gaat om het samenzijn en de onderlinge verbondenheid.
Als er problemen zijn in de familie of wrijving onderling en je weet dat je met elkaar aan tafel zit, probeer dan van tevoren dit op te lossen of uit te spreken.
Als er gasten komen, kun je afspreken wie wat meeneemt. Dat kan de stress rond de voorbereiding verminderen en het drukt de kosten en de verantwoordelijkheid. Je krijgt variatie in gerechten en misschien weer eens wat nieuwe ideeën.
Als je zelf verantwoordelijk bent voor het kerstdiner, maak dan op tijd een planning en ga zo veel mogelijk van te voren boodschappen doen zodat dat minder stress geeft.
Bereid bepaalde gerechten gezamenlijk voor. Zo heb met elkaar ‘voorpret’.
Bedenk een menu met eenvoudige, smakelijke gerechten. Het hoeft niet luxe te zijn en je hoeft ook niet uren in de keuken te staan.
Tussen de gangen door kun je muziek ten gehore (laten) brengen of spelletjes doen.
Ga na de maaltijd gezamenlijk een wandeling maken.
Spreek met jezelf af wat en hoeveel je wilt eten. Wat heb je eraan als je je na de kerstmaaltijd vol, opgeblazen en ellendig voelt? Je hoeft niet alles te eten wat er op tafel komt of wat je aangeboden wordt.
Zorg voor koolhydraatbewuste opties of kies, als je te gast bent, voor de gerechten die je wilt. Er zit altijd wel iets bij van groente en vlees of vis.
Nodig eens andere mensen uit dan je eigen familie of kennissen die je ook gezelligheid en een goede maaltijd gunt (bijvoorbeeld mensen die eenzaam zijn of in een moeilijke situatie zitten).

Hoe kun je omgaan met je gezonde voedingspatroon tijdens Kerst?

Misschien zie je er wel tegenop om van alles te ‘moeten’ eten met Kerst. Hoe je daarmee omgaat kan op verschillende manieren.

Je laat alles los en eet op 1^e en 2^e kerstdag alles wat je wilt. Dat kan een optie zijn, als je van jezelf weet dat je daarna weer gewoon verder gaat met je gezonde eetpatroon. Dat is echter maar voor weinig mensen mogelijk. Veel mensen worden meteen weer getriggerd in de verslaving aan snelle suikers en vallen compleet terug. Ook kan het zijn dat je klachten ervaart na de maaltijd: opgeblazen darmen, vermoeidheid, brainfog, slecht slapen… Heb je dat ervoor over?
De 80-20 regel. Voor het overgrote deel blijf je gezonde keuzes maken, alleen de producten die je een ‘10’ geeft, buiten je normale eetpatroon, eet je. Voor sommige mensen werkt dit prima. Voor anderen is dat toch een stap te ver.
Je houdt je helemaal aan je normale eetpatroon. Dat is de veiligste keuze, maar niet altijd makkelijk als je bij anderen gaat eten. Het kan dan helpen om zelf iets mee te nemen. Maar heel vaak is er best een gezonde keuze te maken. Probeer daar dan ook creatief in te zijn.

Voorbeelden voor op het (koolhydraatbewuste) kerstmenu

Tot slot geef ik nog wat concrete ideeën voor de kerstmaaltijd.

Puree is altijd een feestelijke optie, al dan niet uit de oven. Je kunt ook koolhydraatbewust variëren hiermee: met bloemkool en knolselderij, broccoli, pompoen bijvoorbeeld. Een voorbeeld: https://www.deeetlijn.nl/wp-content/uploads/2023/12/Kerst-2023-Puree-uit-de-oven.pdf?
Een eenvoudig menu: verschillende soorten gekookte of gewokte groente (met verschillende kleuren), een stukje vlees of vis, samen met puree. Een soepje vooraf en ijs toe; daarna evt. nog koffie.
Gebruik recepten uit de boekjes van De EetLijn voor smakelijke gerechten voor bij de koffie of tijdens de maaltijd, bijvoorbeeld de High Tea en/of tapas boekjes. Hier kun je ze aanschaffen: https://shop.deeetlijn.nl/product-categorie/boeken/recepten-e-books/
Er is een fantastisch recepten e-book van de EetLijn met 24 fantastische kerstrecepten en zelfs oliebollen. Deze week met 50% korting. Je kunt het e-book hier bestellen. Deze week met 50% korting.
Gourmetten is een veelgebruikte traditie. Het is dan makkelijk om te kiezen wat jíj wilt en koolhydraatbewuste keuzes te maken.

Tot slot

Het is goed om met elkaar – of alleen – te genieten van een goede maaltijd. Met Kerst mag dat best wat meer of luxer zijn. Daarbij geeft het nog meer voldoening, blijdschap en dankbaarheid als je het liefdevol kunt delen met anderen. Je bewust zijn van wat Kerst echt betekent geeft, voor mij nog een veel diepere waarde aan het Kerstdiner. Een kerstmaaltijd kan ook gezond, voedzaam en lekker zijn! De EetLijn heeft vele recepten die kunnen helpen om het kerstdiner tot een succes te maken. En als extra cadeautje vind je hier een compleet kerstmenu à la De EetLijn: Voedzaam en gezond.