Gebruik jij vaak basilicum in de keuken? Ik wel. Ik vind het heerlijk. Het is niet alleen lekker maar ook heel gezond. Waar komt basilicum eigenlijk vandaan? Welke voedingsstoffen zitten er in? Hoe kun je het nog meer gebruiken behalve in de bekende salade Caprese? En hoe voorkom je dat je plantje na een paar dagen al verlept is en richting de kliko kan? In dit blog vind je alle ins en outs over basilicum.
Wat is basilicum?
Basilicum is een heerlijk keukenkruid met een heel eigen smaak en geur. Je kunt het met geen enkel ander kruid vergelijken. Het is dan ook eigenlijk onvervangbaar. Basilicum behoort bij de familie van de lipbloemigen. Van oorsprong komt het uit Zuid-Azië, mogelijk uit India. Basilicum houdt van warmte. Bij lagere temperaturen overleeft het niet.
Welke symbolische waarde heeft basilicum?
Basilicum wordt ook wel koningskruid genoemd. De naam is afgeleid van het Griekse woord basileus, wat koning betekent. In verschillende culturen wordt basilicum gebruikt als symbool. Al in de Griekse mythologie komt het voor als symbool van de liefde. In Zuid-Europa is het nog steeds een plant die loyaliteit en liefde vertegenwoordigt. Als een jonge man een basilicum takje uit de handen van een meisje pakt, wordt hij haar bruidegom. Het zou ook werken als een sterk afrodisiacum. In het Midden-Oosten vind je vaak het als symbool van rouw en verdriet. In Italië en Griekenland serveert men basilicum als teken van gastvrijheid.
Welke soorten zijn er?
De meest bekende basilicum is de groene (ook wel Genovese basilicum), maar er zijn veel meer soorten. Er is ook Thaise, Griekse, rode basilicum, citroen-, anijs- en kaneelbasilicum. Daarnaast kun je ook Tulsi, de zgn. heilige basilicum, tegenkomen. De Ayurveda maakt daar graag gebruik van vanwege nog meer positieve eigenschappen voor de gezondheid.
In welke vormen is het te koop?
Je kunt basilicum op verschillende manieren in de winkel tegenkomen.
- Allereerst natuurlijk de bekende plantjes
- Plastic bakjes met wat stengeltjes. Helaas verwelken die snel, en jammer van de verpakking in plastic.
- Basilicum zaad om zelf op te kweken.
- Etherische olie van basilicum. Let op dat je échte etherische olie koopt, en geen aroma.
- Gedroogde basilicum. De smaakt haalt niet bij verse blaadjes.
- Als thee (vooral de Tulsi)
- In supplementen
Waar let je op als je het koopt?
Als je basilicum koopt, zijn er een paar aandachtspunten:
- Kies voor biologische plantjes.
- Kijk naar de bladeren. Let erop dat ze groen, vers, gezond, zonder bruine plekken en verwelking zijn.
- Ruik aan de blaadjes: het plantje moet een frisse, kruidige geur hebben.
Hoe bewaar en verzorg je de plantjes?
Je herkent het misschien wel: je koopt een basilicumplantje dat er prachtig uitziet en na een paar dagen is het gedaan. De blaadjes zijn verwelkt of bruin. Dit ligt niet aan jou! In zo’n potje zitten eigenlijk zo’n 20 kleine plantjes die met nep licht gedwongen zijn om heel snel te groeien. De wortels zijn in feite al uitgeput. Zodoende zijn ze eigenlijk alleen geschikt om meteen te oogsten. Daarom heb ik wat tips om langer van je basilicumplantjes te genieten.
- Als je een plantje hebt gekocht, kun je zo’n winkelplant het beste even in 4 aparte potjes verdelen. Zo hebben de kleine plantjes meer ruimte en gelegenheid om sterk te worden. Snijd regelmatig de uiteinden van de blaadjes om de groei te stimuleren.
- Zorg voor voldoende water, licht en warmte. Basilicum houdt bijv. niet van ijskoud water.
- Je kunt zelf plantjes kweken uit biologisch zaad. Dat zorgt voor sterkere plantjes.
- Maak je eigen (mini) kruidentuintje in tuin of op een balkon. Je kunt hiervoor een grote zinken teil gebruiken. Ze die vol met kruiden zoals basilicum, tijm, rozemarijn, bieslook. Dan heb je altijd verse kruiden bij de hand. Maar bedenk dat basilicum de kou niet overleeft!
- In een glaasje water op de vensterbank kun je hem stekken. Als er worteltjes aan komen, kun je de stekjes in de grond zetten.
- Als je plantje toch verlept, kun je er pesto van maken, of drogen. Knip de takjes af, bind ze bij elkaar en hang ze omgekeerd op.
- Je kunt de blaadjes ook invriezen. Was de blaadjes, droog ze af en verpak ze in zakjes of ijsblokvormpjes.
- Als je basilicumblaadjes in de koelkast bewaart, houd ze dan apart van andere groenten en fruit omdat het gevoelig is voor ethyleengas dat sommige andere groenten en fruit afscheiden bij de rijping.
Hoe kun je het gebruiken in de keuken?
Basilicum is een zeer veelzijdig keukenkruid. Ik noem een paar bekende en minder bekende toepassingen. Het smaakt het lekkerste als het rauw is. Bij verhitting verliest het een deel van de smaak. Verder is het goed te weten dat de smaak het meest tot zijn recht komt als je het scheurt (in plaats van snijden).
- Het smaakt goed met tomaat, (allerlei soorten) kaas en knoflook.
- Het is onderdeel van Italiaanse en Provençaalse kruiden.
- Groene pesto is een saus gemaakt van fijngehakte basilicumblaadjes, knoflook, pijnboompitten, Parmezaanse kaas en olijfolie.
- Het is heerlijk in salades.
- Het smaakt geweldig op pizza.
- Salade Caprese is een klassieker: tomaat, mozzarella en basilicum.
- Het vormt een prima combinatie met olijfolie en olijven.
- Je kunt een kruidenolie maken van basilicum door vers geknipte basilicum in een flesje olijfolie te doen en dit een paar dagen te laten trekken.
- Ditzelfde kun je doen met basilicum in (balsamico)azijn.
- Je kunt basilicum mee pureren in pastasaus of soep.
- Basilicumthee is een populair drankje dat wordt gemaakt van verse of gedroogde blaadjes.
- Gebruik een paar blaadjes als garnering op je EetLijn boterham met kaas en tomaat.
Welke voedingsstoffen zitten er in?
Basilicum is rijk aan voedingsstoffen. Ik noem de belangrijkste.
- Vitamine A, C, K en verschillende B-vitaminen.
- De mineralen ijzer, calcium, magnesium, kalium, koper, mangaan.
- Veel antioxidanten, o.a. polyfenolen, luteïne, zeaxanthine, kaempferol en eugenol.
- Veel fytonutriënten.
Wat kan basilicum betekenen voor je gezondheid?
Al deze voedingsstoffen kunnen een bijdrage leveren aan onze gezondheid. Natuurlijk moet hierbij gezegd worden dat het pas werkelijk effect heeft als je er veel van eet gedurende langere tijd. Af en toe een blaadje is lekker maar zal niet veel doen voor je gezondheid. Desondanks kan basilicum veel positieve effecten hebben. Het is een indrukwekkende lijst.
- De antioxidanten kunnen o.a. beschermen tegen straling. De zeaxanthine die erin zit, heeft als extra werking dat het de schadelijke uv-straling van zonlicht filtert. Hierdoor kan het een beschermende werking op het netvlies hebben. Samen met vitamine A maakt dat dat het goed is voor je ogen.
- Basilicumthee kan helpen tegen verkoudheid en bij keelpijn.
- Basilicum kan de spijsvertering ondersteunen en kan werken tegen misselijkheid. Dit effect komt van de bitterstoffen die erin zitten en de etherische oliën.
- Ook kan het helpen bij het verminderen van ontstekingen door de eugenol (een ontstekingsremmende stof). In het algemeen kan basilicum het immuunsysteem ondersteunen.
- Het kan een kalmerende werking hebben: het werkt opwekkend en versterkend, doordat het de neurotransmitters (o.a. serotonine) stimuleert. Het kan de negatieve gevolgen van stress neutraliseren.
- Het kan helpen tegen stress gerelateerde hoofdpijn.
- Als je een muggenbeet hebt, kun je die inwrijven met een basilicumblaadje. Vroeger werd het ook wel gebruikt om etterende wonden mee te behandelen. Ook kan het insecten op een afstand houden.
- Het kan helpen bij ademhalingsproblemen (zoals kramp en benauwdheid) die door histamine veroorzaakt zijn.
- Het kan ook helpen tegen urineweginfecties.
- Zelfs kan het helpen om de bloedsuikerspiegel te verlagen.
- Het is goed voor hard en bloedvaten, o.a. door het positieve effect op de bloedsomloop en het in balans houden van cholesterol.
- De antioxiderende eigenschappen kunnen helpen vroegtijdige veroudering helpen te voorkomen.
- Het kan helpen tegen acne.
- Dit heerlijke kruid kan helpen de zuur-base balans in het lichaam te reguleren.
- Het lijkt door de fytonutriënten en antioxidanten verschillende vormen van kanker door blootstelling aan chemische stoffen te kunnen helpen bestrijden. Het gaat hierbij om o.a. huidkanker en lever- en longkanker. De antioxidanten zorgen mede voor apoptose (sterfte van de cellen).
Welke nadelen heeft basilicum?
De conclusie kan wel zijn dat basilicum een uiterst gezond plantje is. De meeste mensen kunnen het dan ook zonder enig probleem gebruiken. Toch zijn er wel een paar aandachtspunten bij het gebruik.
- Sommige mensen zijn allergisch voor basilicum. Dit herken je aan huiduitslag, jeuk en/of ademhalingsproblemen na het eten of zelfs aanraken van basilicum.
- Zwangere vrouwen moeten oppassen met grote hoeveelheden basilicum en basilicumthee, omdat het de samentrekking van de baarmoeder kan bevorderen. Een paar blaadjes op de pizza kunnen echt geen kwaad.
- Basilicum kan interacties hebben met sommige medicijnen, bijvoorbeeld bloedverdunners. Bij gewoon gebruik zal je daar geen last van hebben, maar als je veel en vaak basilicum eet of het als supplement wilt gebruiken, is het verstandig om eerst even te overleggen met een arts of apotheker.
Ik wist dat basilicum gezond was, maar eerlijk gezegd blijkt het nog veel gezonder te zijn dan ik dacht! Reden genoeg dus om het regelmatig te eten. We weten nu hoe we die leuke plantjes gezond kunnen houden! Ook in de Eetlijn gebruiken we graag basilicum. Nu begrijp je waarom: de smaak én de waarde voor je gezondheid.
Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl. Ik zoek dan een coach bij jou in de buurt.
