De nieren: Eerste tekenen van nierfalen en 14 tips voor voeding en leefstijl om ze gezond te houden

De nieren zijn belangrijke organen die vele functies hebben voor ons lichaam. Misschien wel meer dan je denkt. Daarom is er alle reden om goed voor ze te zorgen. Gelukkig is er heel veel wat je zelf kunt doen. In dit blog kun je er alles over lezen.

Waar liggen de nieren en hoe werken ze?

We hebben twee nieren. Het zijn organen, ongeveer zo groot als een vuist. Kidney bonen (nierbonen) zijn naar de nieren genoemd vanwege de vorm. De nieren liggen onder de ribben, achterin de buikholte en zijn verbonden met de bloedbaan. Het hart pompt bloed rond door de slagaders. De nierslagader brengt het bloed naar de nieren. Die filteren het bloed en vervolgens gaat het bloed via de nieraders terug naar de organen. Dat is een continue stroom van 24 uur per dag. Ook zijn de nieren verbonden met de blaas via de urineleiders.

Nieren zijn sterke organen

Onze nieren zijn zeer sterke organen. Zelfs met slechts 20% van de capaciteit kunnen ze hun taak volbrengen. Dat is een voordeel omdat nierschade niet meteen tot grote problemen leidt. Anderzijds is juist dát een nadeel: er kan al heel wat aan de hand zijn voordat je er iets van merkt. Dat is de reden dat nierproblemen wel ‘stille ziektes’ worden genoemd. Daarom is het zo belangrijk om preventief te werk te gaan: zorgen voor je nieren. Ze zijn 24 uur per dag bezig om essentiële taken in ons lichaam te vervullen.

Welke functies hebben de nieren?

De hoofdtaak van de nieren is het filteren van het bloed. Dat heeft veel verschillende aspecten. Er is ontzettend veel te vertellen over de functies en werking van de nieren. Ik noem een paar belangrijke taken.

De nieren verwijderen afvalstoffen die via voeding en omgeving (via de lucht en in het milieu) ons lichaam binnenkomen. Gifstoffen worden onschadelijk gemaakt zodat ze uitgescheiden kunnen worden.
Om die afvalstoffen uit te kunnen scheiden, zorgen de nieren voor urine waarin de afvalstoffen opgelost zitten. Vanuit de nieren gaat de urine naar de blaas zodat de urine het lichaam kan verlaten.
Als er teveel vocht in ons lichaam is, zorgen de nieren dat dit uitgescheiden wordt.
Dit geldt ook voor een overschot aan elektrolyten zoals natrium, kalium, calcium en magnesium. Deze worden bij teveel door de nieren verwijderd uit het lichaam. Deze stoffen hebben we nodig, maar een teveel kan schadelijk zijn. Ook een tekort aan deze stoffen kan tot problemen leiden. De nieren houden dit alles in balans.
Bij de aanmaak van bepaalde hormonen hebben de nieren een belangrijke taak. Zij spelen een grote rol in het hele samenspel van hormonen. Als er één hormoon ontregeld is, raken vele processen verstoord.
Ook hebben de nieren een taak (al is het niet de enige) bij het reguleren van de bloeddruk. De water-zouthuishouding (de zgn. natrium-kaliumpomp) is een onderdeel van de bloeddrukregulatie, waarbij ook de nieren een rol spelen. Zij maken een hormoon, renine, aan, wat belangrijk is bij de regulatie van de bloeddruk. Renine zorgt ook voor stimulering van de bijnieren tot productie van het hormoon aldesteron. Dit is nodig voor het in evenwicht houden van de water-zoutbalans.
Het hormoon EPO wordt door de nieren aangemaakt. EPO zorgt voor de aanmaak van rode bloedcellen in het beenmerg. Rode bloedcellen zorgen voor zuurstoftransport door ons lichaam. Als er te weinig rode bloedcellen zijn, en er dus te weinig zuurstof in bloed is, voelen we ons veel minder vitaal. Voor vitaliteit zijn goed werkende nieren daarom ook van belang.
De nieren hebben een taak in het neutraliseren van zuren: ze zorgen dat de zuur-base balans in orde blijft en daarmee de pH-waarde van het bloed.
Ook reguleren ze de calcium-fosfor balans. Dit is belangrijk voor gezonde botten. De verhouding tussen deze twee stoffen moet in orde zijn om allerlei problemen in stofwisseling, hart, longen en huid te voorkomen.

Waarom is het zo belangrijk om de nieren gezond te houden?

De genoemde taken laten al wel zien hoe belangrijk de nieren zijn. Als de nieren hun werk niet goed meer kunnen doen, heeft dat gevolgen voor het hele lichaam en verschillende aspecten van onze gezondheid, zoals:

Het opstapelen van afvalstoffen. Dit kan o.a. leiden tot nierstenen. Eenvoudig gezegd zijn nierstenen afvalstoffen en elektrolyten die neerslaan in de nieren. Hierdoor vormen zich steentjes, die vast kunnen komen te zitten in de urinewegen. Dit kan ontzettend veel pijn geven. Afhankelijk van de soort afvalstoffen die neerslaan zijn er verschillende soorten nierstenen, zoals calcium-oxalaatstenen en urinezuurstenen. Vaak speelt verzuring van het lichaam een rol in het ontstaan van nierstenen.
De bloeddruk kan ontregeld raken als de nieren niet goed functioneren.
Door het gebrek aan EPO kan er bloedarmoede ontstaan.
Ook botontkalking kan zijn oorzaak hebben in problemen met de nieren: calcium en fosfor moeten met elkaar in balans zijn. Als dit niet zo is, treedt er verzuring op. Er wordt dan niet voldoende calcium opgenomen, en dit wordt dan ‘geroofd’ uit de botten.

Hoe weet je of je nieren niet meer goed functioneren?

De nieren zijn sterke organen en het duurt lang voordat ze echt duidelijke signalen afgeven dat het niet goed gaat. Toch zijn er veel kleine signalen die kunnen aangeven dat je nieren het zwaar hebben. Het zijn soms vage, algemene signalen die je misschien niet direct in verband brengt met de nieren. Denk bij voorbeeld aan:

Donkere urine
Oedeem: als je ‘s avonds de boorden van je sokken in je enkels hebt staan, wijst dit op oedeem, wat een gevolg kan zijn van het niet goed functioneren van de nieren.
Verhoogde bloeddruk kán een signaal zijn van nierproblemen.
Kortademigheid door vocht vasthouden ‘achter de longen’.
Lage rugpijn op de plek waar je nieren zitten.
Hoofdpijn en sufheid
Langdurige misselijkheid en gebrek aan eetlust
Jeuk die niet op andere manieren te verklaren is. Dit kan gevolg zijn van afvalstoffen die de nieren niet goed meer kunnen afbreken en uitscheiden.
Vaak moeten plassen
Donkere verkleuring van de huid
Spierzwakte en zwakte in de benen.

Hoe kun je je nieren gezond houden met voeding en leefstijl?

Gelukkig is er heel veel wat je zelf kunt doen om je nieren gezond te houden. Voeding en leefstijl spelen daarin een cruciale rol. Ik noem een aantal belangrijke punten.

Drink voldoende. Een richtlijn is 30 ml per kg lichaamsgewicht per dag. In de EetLijn Methode krijg je een basisstructuur voor het drinken aangereikt. Het gaat dan om zgn. bulkdrinken, dus niet de hele dag door slokjes, maar één of twee glazen tegelijk. Te veel drinken kan echter ook weer belastend zijn voor je nieren.
Ga op tijd naar het toilet. Als je de aandrang tot urineren negeert, kunnen de nieren onder druk komen te staan waardoor de flexibiliteit van de nieren vermindert. Dit kan o.a. opstijgende infecties (zoals nierbekkenontsteking) en incontinentie tot gevolg hebben.
Zorg dat je voeding voldoende vitamines en mineralen bevat en neem evt. supplementen. Vitamines en mineralen spelen een belangrijke rol in de hele stofwisseling. Disbalans kan zorgen voor ontsporing van vele processen.
Gebruik voldoende eiwitten, maar overdrijf niet, zeker niet met dierlijke eiwitten. Deze kunnen de nieren belasten en kunnen mede zorgen voor verzuring.
Beperk het gebruik van koffie. Gebruik in plaats daarvan kruidenthee of groene thee.
Zorg voor voldoende slaap. De nachtrust is één groot herstelproces voor het lichaam, ook voor het nierweefsel.
Gebruik pure, onbewerkte voeding. Juist bewerkte voeding is een aanslag op je nieren.
Eet koolhydraatbewust. Te veel suikers kunnen leiden tot diabetes type 2, wat een risico is voor schade aan de bloedvaatjes, ook die van de nieren.
Laat alcohol staan omdat dit zorgt voor veel afvalstoffen die de nieren belasten.
Neem zo min mogelijk pijnstillers als paracetamol en NSAID’s. Naast leverschade kunnen deze ook leiden tot nierrschade. Pijn is een signaal van een dieperliggende oorzaak. Soms zijn pijnstillers tijdelijk nodig, maar probeer altijd op zoek te gaan naar de oorzaak en pak die aan ipv gebruik te maken van de pleistermethode.
Stop met roken omdat dit schade geeft aan de bloedvaten, ook op de kleine bloedvaatjes in de nieren. Roken verhoogt ook de kans op nierkanker met 50%!
Beweeg voldoende. Dit zorgt voor activering van alle organen en meer zuurstof in het bloed.
Zorg voor een gezond gewicht. Overgewicht zorgt ook voor meer belasting van de nieren.
Gebruik gezonde vetten. Olijfolie en omega-3 (ook in vette vis) zijn uitstekend. Ook avocado’s zijn prima voor de nieren.

Is zout slecht voor de nieren?

Van verschillende kanten worden we gewaarschuwd voor zout. Het zou slecht zijn voor je nieren en je bloeddruk. Vanuit de EetLijn Methode kijk ik daar iets genuanceerder tegenaan. Als je een ‘doorsnee’ eetpatroon hebt, met bewerkte voeding, pakjes, zakjes, kant en klare soepen en sauzen, vleeswaren waaraan ook nog smaakversterkers en conserveringsmiddelen zijn toegevoegd. is het heel verstandig om geen extra zout toe te voegen. Overigens is het dan nóg verstandiger om je eetpatroon te veranderen.

Puur en onbewerkte voeding

Maar wanneer je puur en onbewerkt eet zónder al deze producten, krijg je alleen de zouten (mineralen) binnen die er van nature in zitten. Je hebt dan zout heel erg nodig voor én je bloeddruk én je algehele stofwisseling. Het is in die context niet belastend voor je nieren. Kies dan wel voor Himalayazout, waar niet alleen natrium maar ook andere mineralen nog in zitten. In dit blog kun je meer lezen over zout: https://www.deeetlijn.nl/zout-hoeveel-per-dag-is-ongezond-met-7-tips-voor-verantwoord-zoutgebruik/ Er zijn meer mensen die klachten krijgen door te weinig zout dan door teveel.

Wat is de rol van de EetLijn Methode in de zorg voor gezonde nieren?

Zoals je hierboven hebt kunnen lezen is er heel veel wat je zelf kunt doen om je nieren gezond te houden. De EetLijn Methode reikt daarvoor alle elementen aan: gezonde, onbewerkte voeding met veel groente, een structuur voor (water) drinken en zoutgebruik, vitamines en mineralen, eiwitten en vetten van goede kwaliteit en hoeveelheid én koolhydraatbewust eten. Alle reden dus om die zorg aan jezelf te besteden!

Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl en er wordt contact met je opgenomen.