Het lymfesysteem: schat jij het op waarde? Met 9 tips waar je meteen iets mee kunt doen.

Dikke handen, dikke voeten en ’s avonds de boorden van je sokken in je enkels? Dat kan te maken hebben met het lymfesysteem dat het zwaar heeft. In dit blog kun je lezen wat het lymfesysteem is, welke belangrijke functies het heeft en hoe je zelf je lymfesysteem kunt ondersteunen.

Wat is lymfe?

Lymfe is het weefselvocht dat door de lymfevaten stroomt. Het heeft een vergelijkbare samenstelling als bloed, maar dan zonder de rode bloedcellen en met een hoger gehalte aan eiwitten. Ook heeft het andere functies. Daar kom ik hieronder op terug.

Hoe werkt het lymfesysteem?

We kennen allemaal het bloedvatenstelsel wel. Het lymfevaatstelsel is veel minder bekend. Dit stelsel loopt als het ware parallel aan de bloedbaan. Het bestaat uit heel dunne vaatjes (zo dun als een haar). Die vaatjes liggen onder de huid en in het vetweefsel. Ze lopen ook door de lymfeklieren (bijvoorbeeld in de oksels en de liezen). In die vaatjes zit het lymfevocht.

Lymfevocht

Het lymfevocht is afkomstig uit het bloed. Het zuurstofrijke bloed gaat via de slagaders naar benen en armen om de weefsels (zoals de spieren, huid en organen) van zuurstof en voedingsstoffen te voorzien. Als het bloed in de weefsels komt, gaat een deel van het bloed (zonder de rode bloedcellen) uit de bloedbaan om overal zuurstof af te kunnen geven. Daarna gaat het bloed (samen met afvalstoffen uit de weefselcellen) via de aders terug naar het hart. Maar niet ál het bloed komt weer in de aders terug. Het overgebleven vocht heet ‘weefselvocht’ ofwel ‘lymfevocht’. Dat bestaat uit water met veel eiwitten. Het lymfevocht gaat via een eigen vaatstelsel (het lymfevaatstelsel) weer terug in de richting van het hart. Hierbij gaat het langs verschillende lymfeklieren. Die controleren als het ware het vocht op afvalstoffen en ziekteverwekkers. Onderweg vervult het lymfevocht verschillende functies.

Welke verschillen zijn er tussen het bloedvatenstelsel en het lymfestelsel?

Hoewel bloedvaten en lymfevaten min of meer parallel lopen, zijn er wel belangrijke verschillen. Ik noem de belangrijkste:

De lengte van de lymfevaten is dubbel zo groot als die van de bloedvaten: 200.000 km van de lymfevaten tegenover 100.000 km van de bloedvaten.
De motor van lymfevocht is beweging (spiersamentrekkingen); bloed stroomt door de pompfunctie van het hart.
Bloedvatwanden zijn minder doorlaatbaar dan de wanden van de lymfevaten. Zo zijn bacteriën en virussen doorgaans te groot om de bloedbaan binnen te dringen. Dat kan wel in de lymfevaatjes, waar ze onschadelijk gemaakt kunnen worden.

Wat zijn de functies van het lymfesysteem?

Het lymfesysteem heeft verschillende taken. Je kunt daarbij denken aan:

Het vervoeren en verwerken van afvalstoffen. Daarom zou je het lymfesysteem de vuilnisophaaldienst van het lichaam kunnen noemen. Ook beschadigde lichaamscellen worden afgevoerd. Als afvalstoffen niet voldoende kunnen worden afgevoerd, zal het lichaam ze op een veilige plek willen opslaan. Dat zorgt ervoor dat er meer vetcellen worden aangemaakt als opslagplaats voor afvalstoffen. Daarom kan een falend lymfesysteem (mede) de oorzaak zijn dat iemand niet afvalt.
Het lymfesysteem heeft een belangrijke functie binnen ons immuunsysteem. Ziekteverwekkers zoals bacteriën en virussen worden door de lymfevaatjes vervoerd naar de lymfeklieren (o.a. in de hals, oksels, liezen en rond longen en hart). De lymfeklieren zijn als het ware knooppunten waar de lymfevaten samenkomen. Daar worden eventuele ziekteverwekkers gedood of onschadelijk gemaakt door de lymfocyten, de witte bloedcellen. Samen met afvalstoffen komen die onschadelijk gemaakte ziekteverwekkers weer in de bloedbaan. Daar worden ze verder vervoerd zodat ze via urine en ontlasting veilig het lichaam kunnen verlaten.

Wat gebeurt er bij zwelling van een lymfeklier?

Als een lymfeklier heel hard moet werken om een infectie te bestrijden, kan hij opzwellen. Denk bijvoorbeeld aan de gezwollen lymfeklieren in de hals bij de ziekte van Pfeiffer. Bij zo’n (vaak) langdurige infectie kan de zwelling ook lang aanhouden. Soms is een gezwollen lymfeklier ook een vroeg teken van ziekte. Overigens zwelt een lymfeklier niet altijd op bij een infectie.

Wat is lymfoedeem?

Oedeem is een algemene term voor vochtophoping in weefsels. Als er problemen ontstaan bij de afvoer van lymfevocht, ontstaat er oedeem. Misschien heb je ’s avonds wel eens dikke enkels en handen. Dit kun je zien als een heel lichte vorm (een beginstadium) van lymfoedeem. De oorzaak daarvan is een disbalans in de huishouding van zouten en vocht in combinatie met te weinig beweging. Hierdoor zorgt de zwaartekracht ervoor dat het vocht uit de bloedbaan treedt en naar beneden zakt.

Nier- of hartfalen

Deze vorm van oedeem kán ook een teken zijn van ernstiger aandoeningen als nier- of hartfalen. Ook daarbij speelt disbalans in de vochthuishouding een grote rol. Je kunt putjes drukken in dit vocht en het is altijd symmetrisch (dus aan beide handen en/of voeten). Lymfoedeem duidt meestal op een ernstigere situatie aan dan ‘gewoon dikke voeten’. Het is veel moeilijker weg te drukken en hoeft niet symmetrisch te zijn, al kan dat wel.

Welke oorzaken van lymfoedeem zijn er?

‘Echt’ lymfoedeem kan, globaal gesproken, twee oorzaken hebben:

Primair: als door een ‘fout’ er tijdens de zwangerschap minder optimaal werkende lymfevaten worden aangemaakt, heb je het je leven lang daarmee te doen. Je zult dan eerder last hebben van lymfoedeem.
Secundaire oorzaken: hiermee bedoel ik aandoeningen of behandelingen die je lymfeklieren beschadigen. Je kunt daarbij denken aan infecties van de lymfeklieren, kanker, gevolgen van het verwijderen van lymfeklieren en bestraling van lymfeklieren. Hierdoor kan de lymfe niet weer in de bloedbaan komen, waardoor het zich ophoopt. Het lymfoedeem die ontstaat na een okseltoilet (het verwijderen van de lymfeklieren in de oksel) bij borstkanker is wellicht het meest bekend. Dat is een vervelende situatie die gespecialiseerde behandeling vereist.

Wat kun je zelf doen om het lymfesysteem te stimuleren om lymfoedeem te voorkomen?

Lymfoedeem kan een heel vervelende kwaal zijn waar je veel last van kunt hebben. Een gespecialiseerde (fysio)therapeut kan helpen door lymfedrainage. Zelf kun je ook het een en ander doen om de last te verlichten, zoals:

Vermijd strak zittende kleding, zoals mouwophouders, bh-bandjes en sieraden.
Leg het lichaamsdeel met oedeem, indien mogelijk, hoog neer. Dit helpt bij de lymfe afvloed.
Probeer een gezond gewicht te bereiken.
Zware of langdurige inspanning kan de productie van lymfe verhogen. Dat kun je dus beter vermijden.
Probeer wondjes te voorkomen. Zorg daarom voor een goede huid- en nagelverzorging en loop niet op blote voeten.
Ga bij lymfoedeem niet naar de sauna en neem geen warme baden: warmte zorgt voor toename van de bloedinstroom en daarmee voor meer lymfe productie.

Wat kun je doen om je lymfesysteem gezond te houden?

Het zal duidelijk zijn dat een goed functionerend lymfesysteem van groot belang is. Er is veel wat je zelf daaraan kunt bijdragen:

Het allerbelangrijkste is: bewegen, bewegen, bewegen. Hiervoor hoef je niet intensief te sporten. Alleen ’s morgens 45 minuten wandelen is niet genoeg. Sterker nog: als je alleen maar een uur per dag intensief sport en de rest van de dag niet of nauwelijks beweegt, heb je daar helemaal niets aan. Het is veel belangrijker om de hele dag door te bewegen. Idealiter beweeg je elk half uur. Een rondje door de kamer, even opstaan is dan al voldoende. De reden daarvan is dat beweging je lymfesysteem activeert. Dan gaat de lymfe stromen en kan het zijn functies uitvoeren. Als je niet voldoende beweegt, staat de lymfe stil en verandert het als het ware in een modderpoel. De afvalstoffen kunnen niet worden afgevoerd en eventuele ziekteverwekkers komen niet in de lymfeklieren aan.
Zorg dat je geen knellende kleding of sieraden draagt. Lymfevaten liggen vooral net onder de huid. Als je knellende sokken draagt, wordt de doorstroming van lymfe belemmerd. Speciale aandacht verdient de beha. Zeker beugelbeha’s (maar ook beha’s met strak elastiek) zijn af te raden. Ze belemmeren de doorstroming van de lymfe in het gebied van borsten en oksels. Dit is juist erg belangrijk voor de gezondheid van de borsten. Veel vrouwen zijn het niet gewend om zonder beha te lopen, maar het is wel veel beter voor de borsten!
Veel water drinken. Dit zorgt voor een goede vochtbalans en stimuleert de lymfe. Denk hierbij ook aan voldoende goed zout. In de EetLijn Methode hebben we een water en zout protocol dat deze balans herstelt en in de meeste gevallen verhoogde bloeddruk en dikke voeten ’s avonds laat verdwijnen.
Stress reduceren. Probeer stress te verminderen door voldoende rust en ontspanning. De reden daarvan is dat stress een aanslag vormt op het immuunsysteem (vooral de speciale Natural Killer witte bloedcellen).
Zorg voor een gezond gewicht. De afvalstoffen kunnen dan beter afgevoerd worden. Het zorgt er ook voor dat je een betere vochtbalans krijgt.
Gezonde voeding. Dat betekent o.a.:
– Basisch (niet verzurend) eten, omdat verzuring ontstekingen in de hand werkt.
– Volop antioxidanten
– Ruime hoeveelheid vezels
– Vitamines, mineralen en plantenstoffen
– Voldoende vocht en zout
De EetLijn Methode is uitermate geschikt om ook je lymfesysteem te ondersteunen. Daardoor kunnen de afvalstoffen ook beter afgevoerd worden.
Slaap op je zij, eventueel met het voeteneind iets omhoog om de afvloed van lymfe te bevorderen.
Ga naar de sauna. Ook dit kan helpen bij de ontgifting, speciaal van aluminium. Dit krijgen we op allerlei manieren binnen: door verpakkingen en het gebruik van aluminiumfolie, maar ook door het inademen van de lucht. Wees echter voorzichtig met saunabezoek als je last hebt van lymfoedeem.
Specifieke ondersteuning van de lymfe d.m.v. voeding kan door de combinatie van gember, kurkuma en citroen.

Ons lymfesysteem is een prachtig systeem dat van groot belang is voor de gezondheid. De EetLijn Methode heeft ook daar oog voor. Als je niet goed weet waar je moet beginnen met het versterken en verbeteren van je gezondheid, is de EetLijn Methode geschikt voor jou! Wil je er meer over weten? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl. Ik zoek dan een coach bij jou in de buurt.