Post-COVID: langdurige effecten van een COVID 19 infectie met aanhoudende klachten die je leven totaal kunnen ontwrichten. Ook al lijkt de Covid 19 pandemie inmiddels in een grijs verleden te liggen, er zijn in Nederland heel veel mensen die nog dagelijks de nasleep ervan ondervinden. De klachten die daarbij horen zijn vaak niet mis. In dit blog vertel ik je een en ander daarover. Toch is het niet alleen maar kommer en kwel: er zijn echt dingen die je zélf kunt doen om het leed te beperken.
Wat verstaan we onder post COVID en long COVID?
Je kunt zowel de term post COVID als long COVID tegenkomen. Beide aanduidingen worden door elkaar gebruikt, maar ze duiden beide hetzelfde aan. Het gaat hierbij om de langdurige verschijnselen die iemand na een COVID infectie blijft houden. Het ziekteproces kan heftiger of lichter zijn geweest. Post COVID komt ook voor bij mensen die slechts heel lichte ziekteverschijnselen bij de infectie hebben gehad. Bij COVID, zeker in het begin, stonden longproblemen voorop. De term long COVID heeft echter niet met de longen te maken, maar is het Engelse woord ‘long’: langdurig. Het omvat alle langdurige restverschijnselen na COVID. Vrijwel iedereen die COVID heeft gehad, voelt zich nog enige tijd minder fit. Dat hoeft niet meteen long COVID te zijn. Het heet long COVID als de klachten binnen 3 maanden na de infectie optreden en meer dan 2 maanden aanhouden.
Wat zijn de meest voorkomende klachten?
Er is een scala van klachten die bij long COVID kunnen horen. Vele orgaansystemen kunnen hierbij betrokken zijn. Hoe ernstig de klachten zijn kan per persoon verschillend zijn. Ik noem de meest voorkomende klachten.
- Zeer ernstige vermoeidheid, waarbij mensen langdurig en veel rust nodig hebben. Een groot deel van de dag wordt daardoor bepaald. Dit lijkt te maken te hebben met het niet goed functioneren van de mitochondriën, de energiefabriekjes van de cellen.
- Slaapproblemen, wat weer zorgt voor extra vermoeidheid
- Kortademigheid
- Spierpijn
- Hoofdpijn (o.a. migraine)
- Psychische klachten, zoals angst, depressie en brain fog. Depressie kan ook weer het gevolg zijn van de hele situatie omdat long covid ontwrichtend kan werken op je hele leven.
- Vergeetachtigheid en concentratie problemen.
Hoeveel mensen hebben er last van?
De persoonlijke en maatschappelijke impact van post covid is groot. Allereerst natuurlijk voor degene die er last van heeft zelf, omdat het werkelijk je hele leven beïnvloedt. Het heeft invloed op je werk, als je überhaupt nog kunt werken, op je gezinsleven, je relaties, je vrije tijd. Daarnaast is de maatschappelijke impact enorm doordat er zoveel mensen in ziektewet of arbeidsongeschiktheid terecht gekomen zijn. Het gaat in Nederland waarschijnlijk om ruim 90.000 mensen. Vrouwen lijken er 76% meer kans op te hebben. Wellicht heeft dit ermee te maken dat vrouwen vaak veel meer ‘ballen in de lucht’ hebben te houden: werk, gezin, huishouden, sport, relaties enz. Ook komt long covid vaker voor bij ouderen en mensen met overgewicht.
Wat zijn oorzaken van long covid?
Nog lang niet alles is duidelijk rond de oorzaken van long covid. Onderzoekers zijn er druk mee bezig. Toch zijn er wel een aantal mechanismen ontdekt.
- Door het virus wordt de oppervlakte van allerlei lichaamscellen aangetast. Het gaat om de longen, maar ook vooral de darmen en andere organen. Dit zorgt voor ontstekingsreacties.
- De ontstekingen, ontstaan in het perifere gebied (‘tussen mond en kont’) leiden tot beschadiging van de darmwand, waardoor er stoffen in het bloed kunnen lekken (afvalstoffen, die dus niet in het bloed horen) en uiteindelijk ook de bloed-hersenbarrière kunnen passeren. Dit kan zorgen voor o.a. de psychische klachten.
- Reeds aanwezige laaggradige ontstekingen kunnen dit hele proces nog verergeren.
- Er zijn aanwijzingen dat ook de vaccinatie tegen covid 19 kan bijdragen aan de ontwikkeling van long covid, doordat het lichaam de spike eiwitten in het mRNA uit het vaccin niet afbreekt, maar blijft produceren, met alle gevolgen van dien. Er ontstaan ontstekingsreacties die zorgen voor afweer tegen de eigen weefsels. Hiervoor kom je soms de naam ‘Long Post Covid Vaccination Syndrome’ tegen.
- Er is ontregeling van het autonome zenuwstel. Dit kan veroorzaakt zijn door ontstekingsreacties of door het virus zelf. De samenwerking en coördinatie van de verschillende organen in het lichaam is daarbij verstoord. Dit is geen continue ontregeling, maar kan zich vooral uiten tijdens veranderingen van lichaamshouding, lichte inspanning of soms gewoon spontaan.
Wat kan de arts doen aan long covid?
Zoals ik al noemde is er nog veel onderzoek gaande rond long covid en de behandeling daarvan. Helaas zijn de meeste behandelingen niet heel effectief. Ze leveren vaak nauwelijks herstel op en voornamelijk gericht op het verlichten van de klachten of ermee te leren leven. De meest gebruikte behandelingsmethoden, al dan niet met enig succes, zijn:
- Revalidatieprogramma’s waarbij aandacht is voor ergotherapie, fysiotherapie en aandacht voor de longfunctie.
- Cognitieve gedragstherapie, gericht op het leren omgaan met alle klachten en het veranderde leven.
- Hyperbare zuurstoftherapie: hierbij worden patiënten in een kamer met verhoogde zuurstofdruk geplaatst. Sommige mensen met long covid hebben hierbij baat gehad. Het kan helpen bij het herstel van beschadigd weefsel en het verminderen van ontstekingen.
- Medicijnen: corticosteroïden, inhalatiemedicatie en evt. pijnstillers.
- Halotherapie is een behandeling met het gebruik van zout in verschillende vormen. Eén vorm is inademing van droog zoutaerosol, wat gebruikt wordt bij de behandeling van ademhalingsziekten.
Wat kun je zelf doen om de klachten bij long covid te verminderen?
Het positieve nieuws is dat je met voeding en leefstijl ook zelf veel kunt doen om de klachten (sterk) te verminderen. Voeding en leefstijl zijn hierbij de sleutels. Daarnaast zijn er enkele supplementen die je in het hele proces verder kunnen ondersteunen.
Wat kun je zelf doen met leefstijl?
Allereerst een paar aandachtspunten in leefstijl.
- Beweging. Let er wel op dat dit op maat moet, aangepast aan ieders persoonlijke situatie. Het is inmiddels bekend dat er bij long covid sprake is van veel spierschade en een andere reactie dan bij gezonde mensen op beweging. Beweging is belangrijk, maar doe het bij voorkeur onder deskundige begeleiding. Vooral rustige beweging, zoals wandelen en rustig wat zwemmen kan daar deel van uitmaken.
- Ontspanning, hoe moeilijk dat ook is. Meditatie kan daarbij helpen omdat het zorgt voor kalmering van het immuunsysteem en zodoende ook laaggradige ontstekingen helpt tegengaan.
- Ademhalingstechnieken, bijvoorbeeld 4 tellen inademen en 6 tellen uitademen. Doe dit 2x dag gedurende 10 minuten. Dit kan zowel fysieke als mentale verbetering geven, o.a. een betere slaap.
- Etherische oliën zoals sinaasappel, kruidnagel en tijm inhaleren kan helpen tegen vermoeidheidsklachten en concentratieproblemen. Als je dit wilt proberen, zoek dan iemand die er ervaring mee heeft om je te laten adviseren. Want niet zomaar iedere olie is geschikt en van goede kwaliteit.
Wat kun je zelf doen met voeding?
Als je De EetLijn al wat langer volgt, zal het je niet verbazen dat voeding ook bij long COVID een belangrijke rol speelt. Daarbij zijn de volgende aandachtspunten van belang.
- Drink voldoende zuiver water. Dit helpt om gifstoffen te verwijderen.
- Eet puur en onbewerkt. Blijf weg van bewerkte voeding met suikers en transvetten. Zo krijg je veel voedingsstoffen binnen en minder gifstoffen.
- Leg de nadruk op plantaardige producten.
- Gebruik ontstekingsremmende voeding.
- Zorg voor goede vetten: olijfolie en vette vis zijn perfect.
- Zorg goed voor je darmen door o.a. vezels en (zelfgemaakte) kefir. Dit helpt het microbioom in de darmen te herstellen, waardoor ontstekingen kunnen afnemen en de hersen-brein as beter kan functioneren. Dit kan weer verbetering geven in de psychische klachten.
- Intermittend fasting kan verbetering geven bij long covid, volgens onderzoek. Dit is niet voor iedereen geschikt. Wanneer er ernstige vermoeidheid is, vraagt de verwerking van 2 relatief grote maaltijden vaak te veel energie van het lichaam.
Welke supplementen kunnen ondersteunen bij long COVID?
Naast en na voeding en leefstijl zijn er enkele supplementen die verdere ondersteuning kunnen geven. Ga hier niet zelf mee experimenteren, maar vraag een orthomoleculair therapeut om advies. Je kunt denken aan:
- L-arginine (dit is ook onderdeel van het Eetlijn Aminozuren Complex)
- Vitamine D, waarbij je best een hoge dosis kunt nemen, minimaal 100 mcg per dag, liefst samen met vitamine K2. In het Eetlijn Omega 3 supplement zit ook vitamine D, maar dit is een lage dosis. Vitamine D speelt een rol bij vele processen, en lijkt ook bij preventie van covid 19, de infectie zelf en bij long covid te kunnen ondersteunen.
- Omega 3 (ontstekingsremmend)
- Glutathion (in de vorm s-acetyl-L-glutathion) is een zeer sterke antioxidant en ontstekingsremmer
Basis is gezonde voeding en leefstijl - Quercetine, ook een ontstekingsremmende stof die ook lijkt te kunnen helpen bij het verbeteren van de afweer.
- Lactoferrine is een ijzerbindende stof. Dit kan helpen om de immuniteit te verbeteren.
- Vitamine C
- Zink
Wat is het geheim van de EetLijn Methode bij long COVID?
De EetLijn Methode is gebleken effectief te zijn bij long COVIC. Ik heb meerdere cliënten met long COVID die de EetLijn Methode zijn gaan volgen, ondanks hun toen al gezonde eetpatroon. Die verbetering is ook wel te verklaren omdat een aantal belangrijke pijlers van de EetLijn Methode juist ook bij long COVID hun werk doen. Ik noem er een paar. Hierbij is het wel van belang om op te merken dat de EetLijn Methode meer omvat dan de aanbevelingen die ik hierboven geef.
- De nadruk op darmherstel. Dit staat vanaf dag 1 centraal, o.a. door probiotische producten en ruim gebruik van vezels.
- Bij de EetLijn Methode gaat het lichaam zichzelf reinigen en kom je in ketose. Het lichaam gaat zelfs over tot autofagie (kort gezegd is dit het proces waarbij er energie gemaakt wordt uit afvalstoffen).
- In fase 2 kun je IF gaan doen. Eerst zijn er 6-7 eetmomenten. In fase 2 ga je terug naar 2, maximaal 3 eetmomenten.
- De EetLijn Methode is overwegend plantaardig.
- Je eet voldoende eiwitten die van belang zijn voor spierherstel.
- De supplementen (aminozurencomplex, omega 3 en Dubbel M (multivitaminen en mineralen) ) ondersteunen verder.
Wil je meer weten over wat de EetLijn Methode voor jou kan betekenen? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl. Ik zoek dan een coach bij jou in de buurt.
Heb je belangstelling voor S-Acetyl-L-Glutathion? https://shop.deeetlijn.nl/product/s-acetyl-l-glutation
