Caseïne in zuivel: kan dat de oorzaak zijn van buikpijn, diarree, eczeem en loopoortjes bij kinderen en vele vage klachten bij volwassenen? Zou het dan beter zijn om zuivel maar te laten staan? Of zijn er manieren waarop je het toch kunt gebruiken? Waar zit eigenlijk allemaal caseïne in? In dit blog vertel ik je meer over de voor- en nadelen van zuivel, toegespitst op de stof caseïne die erin zit. Ook benoem ik een aantal alternatieven als je geen ‘reguliere’ zuivel wilt gebruiken.
Wat is caseïne?
Melk bestaat uit verschillende bestanddelen. Het bevat naast water ook vetten, koolhydraten (lactose) en eiwitten, vitamines en mineralen. De eiwitten bestaan deels uit whey (20%) en deels uit caseïne (80%).
Waar zit caseïne in?
De bron van caseïne is koemelk. Ook producten die van of met koemelk gemaakt zijn, zoals kaas, yoghurt, kwark en zure room bevatten caseïne. Wat kaas betreft moet je er rekening mee houden dat er in oudere, hardere kaas meer caseïne zit dan in jonge kaas. Dit komt doordat er minder vocht in zit en het dus per gewicht meer droge stof bevat. Naast zuivelproducten zit er ook in heel veel bewerkte producten caseïne. Denk aan pakjes en zakjes, koekjes, energierepen, eiwitdrankjes, babyvoeding enzovoort. De lijst is eindeloos. Je vindt het terug op het etiket als ‘koemelk’ of ‘melkeiwit’ bij de ingrediëntenlijst. Het hoort ook als ‘melkeiwit’ bij de allergenen vermeld te staan. Als je melkeiwit helemaal wilt vermijden, kun je een groot deel van de producten uit de supermarkt overslaan. Zo wijd verbreid is de toepassing ervan.
Waarvoor dient caseïne?
Caseïne is een eiwit dat alle essentiële aminozuren (die het lichaam dus niet zelf kan aanmaken) bevat. Eiwitten vormen een belangrijke voedingsstof voor ons lichaam. Ik noem de belangrijkste functies van eiwitten in het algemeen.
- Het is een bouwstof voor de lichaamscellen, zoals de botten, huid, spieren en bloed.
- Eiwitten zijn nodig om energie en kracht te leveren.
- Ook spelen eiwitten een belangrijke rol in het afweersysteem.
- Ze zijn nodig in het doorgaande proces van herstel, groei en onderhoud van de lichaamscellen. Hierbij maakt het lichaam nieuwe cellen en vervangt of vernieuwt oude cellen.
- Bij de productie van hormonen zijn eiwitten betrokken.
- Ook voor het transport van rode bloedcellen en andere stoffen zijn eiwitten nodig.
- Door het eten van eiwitten krijg je sneller een verzadigd gevoel, wat kan helpen om de bloedsuikerspiegel stabiel te houden.
- Eiwitten kunnen de verbranding helpen verhogen.
Wat zijn de nadelen van het eten van (te) veel eiwitten in het algemeen en caseïne in het bijzonder?
Ook al zijn eiwitten onmisbaar voor ons lichaam, je kunt er last van krijgen als je er (te) veel van eet.
- Soms kunnen eiwitten niet goed verteerd worden.
- Dit kan leiden tot winderigheid of een zwavelachtige geur van de ontlasting.
- Eiwitresten kunnen rotten en gisten in de darm. Dit irriteert de slijmvliezen, die daardoor kapot kunnen gaan. Hierdoor kan een hyperpermeabele darm ontstaan. Als je daar meer over wilt lezen: https://www.deeetlijn.nl/een-lekkende-darm-leaky-gut-vervelende-kwaal-gelukkig-zijn-er-oplossingen/
- Ook kan dit ervoor zorgen dat grotere, niet verteerde eiwitten in het bloed kunnen komen. Dat zorgt dan weer voor allergische reacties en ontstekingen.
- Caseïne kan ook gebruikt worden als basisstof voor lijm. Het plakt dus. Dat kan zorgen voor een slijmlaag in de darmen en in de rest van lichaam.
- De gevolgen daarvan kunnen heel divers zijn, zoals:
– Kortademigheid en astma
– Jeuk
– Huiduitslag en acné
– Eczeem
– Loopoortjes (bij kleine kinderen)
– Gezwollen lippen, mond, tong en keel - Als je te veel eiwitten eet, ontstaat er bij de afbraak veel ureum. Dit geeft meer kans op verzuring. Dit nadeel zit vooral aan dierlijke eiwitten.
Wat is een koemelkallergie?
Een allergie is een abnormale reactie van het lichaam op een ‘onschuldige’ stof. Bij een koemelkallergie gaat het dan om relatief grote stukken caseïne eiwit die niet goed verteerd zijn. Ze kunnen door de darmwand heen glippen en in het bloed terecht komen. Het afweersysteem reageert daarop door antistoffen aan te maken. Telkens als er koemelkeiwit in het bloed komt, gaat het lichaam in de aanval. Het maakt dan histamine aan. Als dat terechtkomt in de slijmvliezen van longen, de neus en de darmen kan het allerlei klachten geven, die ik hierboven al noemde. Maar het kunnen ook veel vagere klachten zijn als buikpijn, diarree of juist obstipatie.
Allergie of overgevoeligheid?
Als het over een koemelkallergie gaat, betreft het meestal kinderen. Toch kunnen ook volwassenen hier last van hebben. Het is dan lang niet altijd een ‘echte’ allergie, maar soms eerder een overgevoeligheid te noemen. Dat is een ander mechanisme dan een allergie. Een klein beetje is dan te verdragen, maar zodra het om grotere hoeveelheden gaat, ontstaan er klachten. Een koemelkallergie is wel iets heel anders dan een lactose-intolerantie. Bij dit laatste gaat het om het niet goed verdragen van het koolhydraat lactose uit melk.
Welke andere effecten kan caseïne hebben?
Bovengenoemde nadelen van caseïne kunnen al fors uitpakken. Er is echter nog een aspect als het over de caseïne uit koemelk gaat. Caseïne is een zgn. exorfine. Dit is een eiwit dat op morfine lijkt. Exorfinen binden zich in de hersenen aan de receptoren van endorfinen (de lichaamseigen signaalstoffen, zoals neurotransmitters). Als dit hele endorfinesysteem al niet zo goed functioneert door een ongezond voedingspatroon en/of stress, kunnen exorfines (in dit geval dus caseïne) niet worden afgebroken. Daardoor kunnen de neurotransmitters hun werk niet meer goed doen en raakt het endorfinesysteem nog verder in de war. Het kan allerlei psychische klachten geven (o.a. depressie en angst). Ook kan het invloed hebben op het dopamine systeem, wat onderdeel is van het hele endorfine systeem. Als caseïne zich aan de dopamine receptoren hecht, kan er verslaving aan melk(producten) ontstaan. Dit verklaart ook waarom sommige mensen niet kunnen stoppen als ze kaas gaan eten.
Is rauwe melk beter?
Sommige bronnen wijzen erop dat caseïne zelf niet het probleem is voor onze gezondheid, maar het homogeniseren en pasteuriseren van melk. Bij het verhitten van de melk gaan de spijsverteringsenzymen die helpen bij de vertering verloren. Bovendien verandert caseïne van structuur, waardoor het slechter verteerbaar wordt. Rauwe melk is, mede om deze reden, vele malen gezonder dan gepasteuriseerde melk. In ieder geval zorgt het voor veel minder allergische reacties. Er komen steeds meer melktap punten waar je bij de boer rauwe melk kunt tappen. De boeren werken in het algemeen zo schoon, dat het geen enkel probleem is om rauwe melk te gebruiken.
Welke verdere overwegingen zijn er rond het gebruik van caseïne?
Naast de genoemde aspecten zijn er nog enkele factoren om rekening mee te houden bij de afweging of je al dan geen caseïne wilt gebruiken.
- Je kunt je afvragen hoe ‘normaal’ het is om als mens melk van een ander ‘dier’ te gebruiken. In de natuur komt dit nergens voor. Heb je wel eens een paard bij een nijlpaard zien drinken?
- De hele melkindustrie is vaak een kunstmatige situatie. In de bio industrie zijn koeien veelal doorgefokt op kunstmatige wijze (genetisch gemanipuleerd) om meer melk te kunnen geven. Ook zijn er koeien die veel op stal staan. Dit alles zorgt voor een andere samenstelling en veel meer hormonen in de melk. Bovendien is het niet natuurlijk om koeien het hele jaar door te melken. Heel vroeger gebeurde dit alleen in de periode direct na de worp. Er zijn gelukkig wel kleinschaliger biologische boerderijen waar de koeien het grootste deel van het jaar buiten grazen en er veel meer rekening gehouden wordt met de natuurlijke behoeften van de dieren. Dit heeft een positief effect op de kwaliteit van de melk.
- Schapen- en geitenmelk geeft vaak minder problemen met intoleranties. Ook bevat dit geen of veel minder exorfines.
- Er zijn verschillende types caseïne.
– A1 caseïne zit in de meest gangbare koemelk en de daarvan gemaakte producten. Dit type bestaat uit grove brokken eiwit die moeilijk afbreekbaar zijn, zeker niet voor baby’s met nog niet volgroeide darmpjes. Maar ook volwassenen met bovengenoemde klachten kunnen er moeite mee hebben.
– A2 caseïne zit in melk van Jersey en Guernsy koeien, geiten- en schapenmelk. Ook moedermelk bevat dit type caseïne. Het bestaat uit kleinere eiwitstructuren die gemakkelijker te verteren zijn.
Wat kun je doen om alle nadelen te omzeilen?
Uiteraard hebben we eiwitten nodig. Caseïne is daarvoor niet noodzakelijk. Veel mensen ervaren melk(producten) wel als iets wat lekker en handig is. Het is een persoonlijke afweging of je wel of geen zuivel wilt gebruiken. Maar wat kun je dan doen als je geen last wilt krijgen van caseïne? Ik geef een aantal suggesties.
- Groene bladgroenten, noten en zaden kunnen ook eiwitten leveren. Daarvoor is zuivel echt niet noodzakelijk. Zuivel wordt nog altijd aangeprezen als bron van calcium. Ook daarbij zijn kanttekeningen te plaatsen, zie ook dit blog: https://www.deeetlijn.nl/melk-is-het-nu-echt-gezond-of-toch-niet-en-8-redenen-om-minder-melk-te-gebruiken/
- Kies voor kaas van geiten, schapen of buffels.
- Neem gefermenteerde producten. Yoghurt is al ‘beter’ dan melk, o.a. omdat het de lactose zo goed als weg fermenteert en het de eiwitten iets beter verteerbaar maakt. Maar beide zijn niet weg!
- Hoewel boter weinig eiwitten bevat, kunnen sommige mensen er toch niet tegen. Ghee (geklaarde boter) kan dan een oplossing zijn. Lees hier meer over ghee: https://www.deeetlijn.nl/ghee-goud-in-je-keuken-met-12-toepassingen-voor-je-gezondheid/
- Stap over op A2 melkproducten en dan liefst alleen de gefermenteerde producten.
- Gebruik biologische sojamelk en/of amandelmelk. Sojamelk bevat wel exorfines en antinutriënten. Die kun je grotendeels onschadelijk maken door fermentatie tot ‘kefir’. Een klein beetje sojamelk vormt meestal geen probleem. Amandelmelk heeft deze nadelen niet. Let wel op de ingrediënten: alleen amandelen en water.
- Slagroom kun je maken van het dikke gedeelte van kokosmelk. Overigens zit in gewone slagroom maar heel weinig caseïne per portie.
- Gebruik rauwe, biologische melk en maak daar zelf yoghurt of kefir van.
- Al deze alternatieven kunnen een ongezond voedingspatroon niet compenseren. Zorg dus voor een goed voedingspatroon, zoals de EetLijn Methode. Dit zorgt ervoor dat je darmen gezond(er) worden, waardoor ze beter in staat zijn een beetje caseïne te verteren.
- In de EetLijn Methode maken we gebruik van een plantaardig aminozurencomplex. Zo krijg je voldoende eiwitten binnen zonder de nadelen van caseïne.
Melk heeft nog steeds voor velen een gezond imago. Helaas heeft het bestanddeel caseïne toch echt nadelen. Herken je je in de genoemde klachten die veroorzaakt kunnen worden door caseïne? Probeer het dan eens uit om alle melkeiwit een tijdje weg te laten. Luister naar je lichaam. Het is en blijft een persoonlijke afweging of je (koe)melkproducten wilt gebruiken. Hoe dan ook: zorg er in ieder geval voor dat je darmen gezond zijn. Dat is ook de basis voor je algehele gezondheid. Daarom vormt dat ook de basis van de EetLijn Methode.
Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl. Ik zoek dan een coach bij jou in de buurt.
