Spruiten, De EetLijn

Spruiten dragen 10 geheimen met zich mee

Spruiten, je houdt ervan of niet. Er lijkt geen tussenweg te zijn. Toch… als je ze niet echt lekker vindt, probeer er maar van te gaan houden of maak ze klaar in een recept waarin je het nauwelijks proeft dat je aan de spruiten zit. Spruiten zijn té gezond om ze te laten staan.

Wat zijn spruiten?

Spruiten behoren tot de brassica familie, net als bloemkool, broccoli, rode kool en andere kolen. Het is een winterharde koolsoort. De spruitjes die we eten zijn plantkundig gezien de okselknoppen. Vroeger werden ze met de hand geplukt. Tegenwoordig worden ze machinaal geoogst. Spruitjes kunnen veel kou verdragen, tot wel 15 graden vorst. Als de vorst eroverheen gegaan is, smaken ze nóg lekkerder. Het seizoen is van september tot februari. Het is dus een echte wintergroente.  De meest bekende spruitjes zijn de groene, maar er zijn ook paarse spruitjes.

Waar komen spruiten vandaan?

Oorspronkelijk komen spruitjes uit het Middellandse Zeegebied, waar ze al duizenden jaren worden geteeld. In of net na de Middeleeuwen is de teelt ervan ook in Noord-Europa begonnen. Het is niet helemaal duidelijk wanneer dat precies was. Volgens sommigen was dit reeds in de 5e eeuw, volgens anderen zijn spruitjes pas in de 13e eeuw of nog later in de omgeving van Brussel beland. Daar komt de naam ‘Brusselse spruitjes’ vandaan.

Hoe smaken ze?

Het is misschien een open deur: van nature hebben spruitjes een bittere smaak. Daarom vinden sommige mensen ze niet zo lekker. Het is opvallende dat sommige mensen die bittere smaak heel sterk waarnemen. Dit komt door gen TAS2R38. Daarop liggen de receptoren voor de waarneming van een bittere smaak. Verschillende variaties in dit gen zorgen voor een verschillende waarneming van bittere smaken. Overigens wordt de bitterheid steeds meer uit spruitjes gekweekt, net zoals bij witlof. Naarmate je ouder wordt, vervlakken je smaakpapillen. Het kan dus zijn dat je op latere leeftijd minder last hebt van bittere smaken van o.a. spruitjes. Door de bereiding en het gebruik van smaakmakers, zoals kerrie, kun je de bittere smaak compenseren. Bij de bereidingen vertel ik daar meer over.

Waar komt de spruitjeslucht vandaan?

Als je spruitjes te lang kookt, komt er een zwavelachtige geur vrij, de beruchte spruitjeslucht. Die is afkomstig van de glucosinolaten. Daar kom ik hieronder op terug.

Waar let je op als je ze koopt?

Spruitjes zijn in verschillende maten te koop. Tegenwoordig worden ze gesorteerd op kleine, middelgrote en grote spuiten. Grappig detail: de verschillende formaten zijn in verschillende landen favoriet. In Nederland eten we meestal de middelgrote spruiten. Als je ze koopt, let er dan op dat ze gesloten zijn. De blaadjes moeten er groen en fris uit zien. Spruitjes zijn vers als ze hard zijn. Zachte spruitjes kun je dus beter in de winkel laten liggen. Koop het liefst biologische spruitjes. Daar zit veel meer smaak aan en ze bevatten meer voedingsstoffen.

Hoe bewaar je spruiten en hoe maak je ze schoon?

Je kunt spruitjes het beste rauw in de koelkast bewaren. Ze zijn dan zeker een week houdbaar. Eigenlijk zijn alle kolen lang houdbaar. Grote kolen zijn nog langer houdbaar dan de kleine spruitjes. Schoonmaken van spruitjes is niet direct noodzakelijk, maar ze zien er wel mooier uit op je bord als je de buitenste blaadjes en het ‘kontje’ eraf snijdt. Gooi de schilletjes en stronkjes niet weg! Je kunt soep koken van schilletjes en stronkjes. De schilletjes kun je prima in pompoenpuree verwerken.

Wat kun je er allemaal mee?

Spruitjes zijn zeer veelzijdig in de keuken. Je kunt er van alles mee doen. Spruitjes vormen een geliefd bijgerecht met Kerst. Ik noem een paar mogelijkheden om ze te bereiden.

  • Koken. Pas op dat je ze niet te kort kookt (ze blijven dan te hard), maar ook niet te lang (dan worden ze ‘snotterig’).
  • Roerbakken. Als je ze wilt roerbakken, zet dan even een kruisje in het ‘kontje’, dan garen ze sneller.
  • Stomen. Bij stomen blijft de voedingswaarde het beste bewaard.
  • Roosteren in een grillpan of oven met wat olijfolie en kruiden.
  • Kook er soep van, evt. met courgette. Het is raar maar waar: je proeft nauwelijks meer dat je spruitjes aan het eten bent.
  • Spruitjespuree
  • Stamppot met spruitjes
  • Als je wat gekookte spruitjes in je groene smoothie doet, smaakt dat ook heerlijk. Pureer de smoothie dan niet helemaal glad, zodat je moet kauwen.  Het is altijd goed om een smoothie te kauwen in plaats van te drinken.

Hoe kun je de bittere smaak compenseren?

Als je moeite hebt met de bittere smaak, laat ze dan niet links liggen. Ik geef een paar tips om de smaak te compenseren. Probeer het maar eens uit! Kies om te beginnen voor wat grotere spruiten. Die zijn minder bitter. Houd je er wel van? Neem dan de kleintjes want die hebben meer smaak. Het kan helpen om spruitjes te roerbakken of te roosteren. Ze nemen dan een haast zoete, wat nootachtige smaak aan. Ook is het fijn om er smaakmakers aan toe te voegen om het bittere te compenseren, zoals kerrie, Culieet of kaas. Ook als je ze combineert met een zoetig ingrediënt komt het bittere minder naar voren. Spruitjes laten zich prima combineren met andere groenten, zoals champignons of pompoen.

Waarom zijn spruiten zo gezond?

Spruitjes bezitten veel gezondheidsbevorderende eigenschappen. Al in de Oudheid werden spruitjes gegeten. Chinese artsen schreven ze voor bij darmproblemen. Vandaag de dag zijn ze niet minder gezond, integendeel. Je kunt er je voordeel mee doen voor je gezondheid. Ik noem een paar aspecten.

  1. Spruiten kunnen helpen om kanker te voorkomen. Dit geldt vooral voor darmkanker, vanwege glucosinolaten. Dit zijn zeer sterke antioxidanten die invloed hebben op het ontstaan en groeien van kankercellen. Het gaat hierbij om dezelfde stoffen als in broccoli zitten: sulforafaan en het daaruit gevormde stofje DIM.
  2. Ze bevatten extreem veel vitamine C. Ook dit werkt als antioxidant en is dus goed voor je weerstand. Daarnaast zorgt het ervoor dat je lichaam basisch blijft. Daardoor ontstaan minder laaggradige ontstekingen en het helpt om je cholesterol in balans te houden.
  3. Ook zit er  Vitamine K2 in spruitjes. Dit is goed voor de conditie van je botten. Het kan helpen om o.a. botbreuken en osteoporose te voorkomen.
  4. Spruitjes bevatten heel veel vezels en bevorderen zo een goede stoelgang.
  5. Deze kleine kooltjes helpen, mede door de vele vezels, om een stabiele bloedsuikerspiegel te houden, waardoor je minder risico hebt op diabetes type 2.
  6. Spruitjes kunnen helpen om laaggradige ontstekingen te bestrijden, en kunnen zo ondersteunen in de strijd tegen hart- en vaatziekten.
  7. Ze bevatten Vitamine A, de oogvitamine. Dat helpt tegen nachtblindheid en beschermt ook tegen blauw licht van beeldschermen van computer, tablet en telefoon. Uiteraard blijft het altijd aanbevelenswaardig om, zeker ’s avonds, je ogen te beschermen tegen dit licht van beeldschermen door je apparatuur op de nachtstand te zetten.
  8. Er zit Vitamine E in spruitjes, wat o.a. goed is voor je huid.
  9. In spruitjes zit ook een aanzienlijke hoeveelheid Kalium. Dit is een belangrijke stof voor de prikkeloverdracht in de zenuwen en kan zo helpen om je hersenen beter te laten functioneren.
  10. Ook zit er veel foliumzuur (Vitamine B11) in spruitjes. Deze vitamine is essentieel voor het goed laten verlopen van de zwangerschap en het voorkomen van een open ruggetje bij de baby.

Hebben spruitjes dan helemaal geen nadelen?

Het kan niet op met al die mooie eigenschappen van spruitjes. Dan maar massaal aan de spruitjes, denk je misschien. Er is echter één klein nadeel. Een bepaalde vorm van glucosinolaten – die stoffen die óók zo heel gezond zijn – kan bij een overmaat in de darmen worden omgezet tot goitrogenen. Dit zijn stoffen die in planten zitten om zichzelf te beschermen tegen vraat door insecten. Dit soort stoffen worden ook wel anti nutriënten genoemd. De goitrogenen worden vooral gevormd uit rauwe spruitjes (en andere kolen). Door verhitting worden ze grotendeels onschadelijk gemaakt.

Goitrogenen en de schildklier

Goitrogenen kunnen de schildklier vertragen. Als je last hebt van een te traag werkende schildklier, eet dan geen rauwe kolen (dus ook geen rauwe spruitjes). Bereide koolsoorten kun je wel weten, maar bij een traag werkende schildklier is het soms verstandig om ze niet te vaak en te veel te eten. Bij twijfel kun je overleggen met je arts.

Tot slot

Ondanks deze kleine kanttekening zijn spruitjes een zeer gezonde groente. De voordelen wegen zeker op tegen dit kleine nadeel. Ze passen dan ook prima in de EetLijn Methode. Probeer eens een andere bereidingswijze dan je gewend bent uit en verras jezelf en je huisgenoten!

Wil je nog veel meer leren over voeding en gezondheid? Abonneer je dan op mijn jaarprogramma ‘365 dagen Gezond(er) van Lijf en Leden’ waarin ik met jou een reis maak door het hele lichaam. Ik vertel je hoe alles werkt en wat je met voeding en leefstijl kunt doen om alles goed te laten functioneren. Als je het programma hebt gevolgd, ben je helemaal op de hoogte van alle factoren die jou kunnen helpen GEZOND(er) te worden en blijven van Lijf en Leden. https://shop.deeetlijn.nl/product/365-dagen-gezonder-van-lijf-en-leden/. Gebruik de couponcode GEZONDHEIDSTIPS en er gaat metéén € 40,00 van af.

Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl

Wil je meer lezen over een andere koolsoort, nl. broccoli?  https://www.deeetlijn.nl/broccoli-supergroente-van-eigen-bodem-met-een-nadeel/
Wil je meer lezen over de schildklier? https://www.deeetlijn.nl/schildklierproblemen-zijn-over-het-algemeen-een-vrouwendingetje/

Zoek in de artikelen

kringeltje
kringel verdeler
button met nettie in de keuken

365 dagen

GEZOND(er) van A tot Z

kringel verdeler
kringeltje

Vrijblijvend kennismaken met een EetLijn Coach?