Eetverslaving en emotie eten kunnen veel ellende veroorzaken. Wat zijn de verschijnselen, wat zijn de oorzaken en de gevolgen? En vooral: wat kun je er zelf aan doen? Daar vertel ik je meer over in dit blog.
Verschillende vormen
Problemen rond eten kunnen heel veel vormen hebben en heel verschillend van ernst zijn: variërend van een reep chocola voor je menstruatie tot ernstige boulimia die je totale leven ontwricht en zelfs levensbedreigend kan zijn. Ook de oorzaken kunnen heel divers en complex zijn. Het thema is te breed om recht te doen aan alle aspecten. In dit blog schets ik dan ook vooral de grote lijnen.
Wat is eetverslaving en emotie-eten?
Eten is ons gegeven om in leven te blijven én om van te genieten. Helaas kan er rond eten ook heel veel mis gaan. Velen, vooral vrouwen (maar niet alleen zij), hebben te maken met het gevoel dat ze de controle rond eten verliezen. Ik gebruik in dit blog de woorden eetverslaving en emotie-eten wat door elkaar, al is het niet helemaal hetzelfde. Emotie-eten is één van de oorzaken van eetverslaving. In ieder geval gaat het om een hang naar (meestal) ongezond eten, al kan er ook sprake zijn van teveel van het goede eten en doorlopend ‘snaaien’.
Craving
Die hang naar eten wordt ook wel een ‘craving’ genoemd. Het gaat dan meestal om ongezonde, suikerrijke en industrieel bewerkte voeding. Je kunt echter ook jezelf te buiten gaan aan gezonde voeding en zelfs verslaafd raken aan het te volle gevoel in je maag, waardoor je bij elk eetmoment te veel eet. Bij emotie-eten gebeurt het vaak dat je van alles snel naar binnen propt zonder echt te proeven (laat staan te genieten van) wat je aan het eten bent.
Gaat het bij emotie-eten alleen om (vr)eetbuien?
Bij emotie-eten denken we meestal aan verdriet of spanning weg eten. Toch is in feite ook een taartje bij een verjaardag of iets lekkers omdat je iets te vieren hebt emotie-eten. Let maar eens op hoe vaak eten gekoppeld wordt aan allerlei situaties die een bepaalde emotie vertegenwoordigen. Het lijkt wel alsof overal eten bij hoort. We leven in een eet-maatschappij.
- Bij een receptie worden allerlei hapjes geserveerd.
- Met een verjaardag… eten we.
- Met sinterklaas en met kerst staat er extra lekkers op het menu.
- Op het station liggen kiosken vol met eten (en snoep).
- In de trein kun je eten kopen.
- Ga je winkelen, dan ‘hoort’ er een hapje bij.
- Bij begrafenissen wordt er koffie met cake of zelfs een broodmaaltijd geserveerd.
Overal en altijd maar eten…
Overal en altijd wordt er eten aangeboden. Vaak zijn het producten die we niet nodig hebben: suiker- en vetrijke producten. Vreemd genoeg zijn die vaak eerder aantrekkelijk dan de gezonde alternatieven, zelfs als je die bij de hand hebt! Je kunt je afvragen of dat een probleem is. Voor iemand die een gezond eetpatroon heeft en goed naar de lichaamssignalen kan luisteren, hoeft het geen probleem te vormen. Maar als je minder bestand bent tegen allerlei verleidingen, of te maken hebt met situaties die ik verderop benoem als oorzaken, kan het wel erg moeilijk zijn als je overal eten aangeboden krijgt.
Wat zijn de symptomen van emotie-eten?
De vraag wat de symptomen zijn, lijkt een open deur, maar dat is het niet. Er zijn meer symptomen dan je denkt die erop wijzen dat je geen gezonde relatie met eten hebt. Ik noem er een paar. Ook hier wil ik benadrukken dat het geen volledige lijst is.
- Je eet meer dan je gepland had en je zit overvol na de maaltijd.
- Ondanks een vol gevoel heb je toch trek in meer en meer en meer en je gaat door met eten.
- Je denkt de hele dag aan eten en bent onder het eten alweer aan het denken over het volgende eetmoment.
- Als je weer een eetbui hebt gehad, baal je van jezelf. Vervolgens val je weer in herhaling en je voelt je rot en schuldig. Dat maakt het vaak nog erger, omdat je daardoor nog meer behoefte krijgt aan (suikerrijk) voedsel.
- Je stelt allerlei regels voor jezelf op. Vervolgens faal je en je maakt de regels nog strenger.
- Je probeert te compenseren na een eetbui door een maaltijd over te slaan of excessief te gaan sporten. Dit werkt vaak juist weer een nieuwe eetbui in de hand, omdat je fysieke honger krijgt. Zo kom je in een vicieuze cirkel terecht.
- Vaak ga je ook stiekem eten en drinken, bijvoorbeeld als de visite weg is of de kinderen naar bed zijn, of je haalt onderweg ergens een lekkere hap.
- Soms verzin je excuses, bijvoorbeeld: thuis eet ik gezond maar op een verjaardag doe ik mee. Dat kan een prima regel zijn, maar het kan ook een excuus zijn om je dan toch weer toe te geven aan ‘slechte’ voeding. Zelfs de 80-20 regel kan zo een excuus worden!
- Ondanks dat je klachten hebt als overgewicht, vermoeidheid, hoofdpijn en beroerd voelen ga je door. Je kunt eenvoudig niet stoppen.
- Elke keer begin je weer opnieuw met een dieet of lijnpoging, bijvoorbeeld op maandag of op 1 januari. Dan is de kans groot dat je last krijgt van het ‘Last dinner syndrome’: ‘Nu kan het nog, straks mag het niet meer’, dus ga je nog even helemaal los!
Wat zijn de oorzaken van eetverslaving?
Zoals ik al noemde kunnen er heel veel aspecten een rol spelen. Deze aspecten kunnen heel verschillend van aard zijn. Uiteraard kun je pas een effectieve oplossing vinden als de oorzaak helemaal helder is. Dat is niet altijd meteen duidelijk, zeker niet als je al vele jaren te kampen hebt met problemen rond eten. Ik noem een aantal mogelijke oorzaken:
- Fysieke oorzaken
– Ondervoeding door een tekort vitamines en mineralen. Veel cliënten die De EetLijn Methode volgen, merken dat ze veel minder (of geen) last meer hebben van cravings en eetbuien als ze maar trouw hun supplementen (vooral de multi) innemen. Die zorgen voor voldoende vitamines en mineralen waardoor snaaigedrag afneemt.
– Pre menstruele eetbuien zijn hormonaal bepaald door de schommelingen in o.a. oestrogeen en serotonine.
– Er kan sprake zijn van een disbalans in leptine (het verzadigingshormoon) en ghreline (het hongerhormoon) door verschillende oorzaken, o.a. slaaptekort.
– Een schommelende bloedsuiker kan zorgen voor een hongerklop. Het ontbijt is bepalend voor je hongergevoel de rest van de dag. Als je met veel snelle koolhydraten begint, heb je vaak gedurende de hele dag honger. Eiwitten, vezels en vetten zorgen daarentegen voor stabiliteit en werken verzadigend.
– Sommige medicijnen zorgen voor een verandering in de koolhydraatstofwisseling, waardoor je enorme honger kunt gaan ervaren en veel meer gaat eten.
– Vermoeidheid kan leiden tot eetbuien.
– De combinatie van vetten met suikers en vetten met zout (denk aan kaas en chips) in voedingsmiddelen zorgt voor een hoge beloningswaarde in ons brein door dopamine-afgifte. Dat werkt verslavend omdat je voor dezelfde voldoening steeds meer nodig hebt. Caseïne (in koe-kaas van A1 melk) werkt ook verslavend. - Psychische (emotionele) oorzaken
– Ik noem het vaak ‘vullen om niet te hoeven voelen’. Je gaat eten om als het ware je verdriet of stress te verdoven. Het vervelende is dat het vaak even helpt. Maar daarna heb je nóg meer behoefte aan zoetigheid of ander eten. Zo raak je verslaafd.
– Ouders leren (onbedoeld) aan hun kinderen dat voeding kan troosten. Als je gevallen bent en je knie is kapot: snoepje erop en je mag het opeten als de pijn of schrik over is.
– Sommige mensen met autisme kunnen de signalen van honger en verzadiging niet goed registreren, waardoor ze óf vergeten te eten óf door blijven eten.
– Verveling kan voor sommige mensen een trigger zijn om te gaan eten. - Omgevingsfactoren
– De dieetcultuur en slankheidsidealen maken dat veel mensen gaan lijnen en diëten. Vrijwel altijd zijn die diëten gebaseerd op restricties. Dat zorgt ervoor dat het óf niet vol te houden is, óf dat je na het beëindigen van het dieet weer terugvalt in je oude eetpatroon.
– De voedingsindustrie maakt gebruik (of is het misbruik?) van toevoegingen die zorgen voor een hoge dooreetfactor van de producten. O.a. E-621 (MSG) zet het ‘stopknopje’ dat het verzadigingssignaal afgeeft op non-actief.
– Als je een moeder hebt met een probleem met eten kan dat zorgen voor een verstoord lichaamsbeeld bij een kind.
Wat zijn de gevolgen van eetverslaving en emotie-eten?
De gevolgen van emotie-eten kunnen heel groot zijn. Het meest duidelijke gevolg is natuurlijk overgewicht met alle risico’s van dien. Maar ook mensen met een gezond lichaamsgewicht (of soms zelfs ondergewicht) kunnen door een serieuze eetstoornis als boulimia veel lichamelijke klachten krijgen. Denk aan vermoeidheid, vitaminen- en mineralentekort, darmproblemen en problemen met het gebit. Daarnaast kun je last hebben van mentale klachten. Veel mensen met problemen rond eten lijden aan schaamte, schuldgevoelens, eenzaamheid, sociale isolatie en depressie. Het kan een serieus probleem zijn, al doen we er wel eens wat lacherig over.
Wat kun je zelf doen als je last hebt van eetverslaving?
Eetverslaving verschilt qua oplossing van andere verslavingen omdat je wel kunt besluiten te stoppen met drinken of roken of gokken, maar je kunt niet stoppen met eten. Gelukkig is het niet altijd even ingewikkeld en kunnen eenvoudige tips al veel helpen. Een aantal tips die kunnen bijdragen zijn:
- Al kun je niet stoppen met eten, je kunt wel besluiten te stoppen met junkfood. Suiker en snelle koolhydraten schrappen en puur en onbewerkt gaan eten, kan al een groot verschil maken. Wees daarbij ook niet te streng voor jezelf, anders wordt het weer een nieuw dieet. De 80-20 regel kan dan wel behulpzaam zijn.
- Als het weer eens ‘mis’ is gegaan, wees dan mild voor jezelf. Je kunt je afvragen of je ervan genoten hebt. Zo ja, accepteer het dan. Zo nee, ga dan bij jezelf na waarom je het ‘nodig’ had.
- Als je een eetbui voelt aankomen, vraag jezelf dan af waar je écht behoefte aan hebt. Vaak is dat geen eten maar rust, troost, contact, gezelschap, een warme douche of bad o.i.d. Probeer dat dan te regelen of jezelf te geven.
- Haal geen voeding in huis waarvan je weet dat het je in verleiding brengt. Soms kan het helpen te bedenken hoe je je voelt als je weer bezweken bent. En hoe fijn het voelt als je niet die eetbui hebt. Laat ook geen voedingsmiddelen in het zicht liggen, omdat het zien alleen al een aanleiding kan zijn om het op te eten.
- Ga niet met een lege maag of trek boodschappen doen. Zo kun je impuls aankopen voorkomen. Maak een boodschappenlijstje en houd je daaraan.
- Bedenk van tevoren wat je gaat eten. Een plan kan helpen om overzicht en structuur te houden. En sla geen maaltijden over!
- Op een verjaardag wordt al snel gezegd als je geen taart wilt: ‘Doe je niet mee? Wat ongezellig….’ Laten we elkaar in waarde laten en niks opdringen. Anderzijds kun je, als jij dat beslist, uitzonderingen maken als bijvoorbeeld je kleindochter iets superlekkers heeft gebakken.
- Pas je eet- en leefpatroon aan. De EetLijn Methode is een perfecte manier daarvoor. Het kost soms wat tijd om aan de pure smaken te wennen maar honger zal je niet hebben. De EetLijn is dan ook nadrukkelijk geen dieet maar een eet- en leefpatroon dat je makkelijk kunt volhouden de rest van je leven. Wat betreft eten betekent dit o.a.:
– Puur en onbewerkt eten
– Minder koolhydraten dan je gewend bent (koolhydraatbewust, maar niet koolhydraatarm)
– Meer gezonde vetten
– Veel vezels
– Voldoende eiwitrijke voeding - Gebruik Ceylon kaneel om je bloedsuikerspiegel te helpen reguleren.
- Eet rustig en kauw goed. Pas na 20 minuten geven je hersenen een verzadigingssignaal af. Hierbij kan mindful eten – al je zintuigen gebruiken bij het eten – helpend zijn.
- Zorg voor voldoende slaap.
- Leer beter omgaan met stress. Bij stress gaan we op zoek naar zoetigheid. Dit zorgt voor extra dopamine afgifte, waarna er nóg meer behoefte aan zoet komt. Zo raak je in een verslavende cirkel terecht. Gelukkig kun je ook op andere manieren aan dopamine komen, zoals sport, een hobby beoefenen, sporten of seks.
- Drink voldoende, zodat je geen dorstprikkel verwart met hongergevoel.
- Als je naar een sociale gelegenheid gaat waar hapjes worden aangeboden, zorg dan dat je een plan hebt. Je kunt van tevoren soms aangeven wat je wel en niet wilt eten. Of spreek met jezelf af wat je gaat eten of hoeveel. En ga er nooit met een lege maag naar toe om het voor jezelf eenvoudiger te maken.
- Probeer patronen te vermijden zoals een patatje of ijsje als je gaat shoppen of een snack onderweg. Vermijd plekken waar fastfood is. Natuurlijk hoeft het voor een keer geen probleem te zijn, maar vaak val je weer terug in je oude patroon als je het weer geproefd hebt.
Tot slot
Wat misschien nog wel het belangrijkste is bij een probleem met eten is nagaan wat de onderliggende oorzaak is. Bij de oorzaken die ik genoemd heb, herken je misschien al wel aspecten waar jij iets mee kunt. De oorzaak is niet altijd eenvoudig te achterhalen, zeker niet als je al vele jaren kampt met emotie-eten. Wees in ieder geval mild tegenover jezelf en zeg niet tegen jezelf dat je niet sterk genoeg bent. HET ÍS NÍET JOUW SCHULD!!! Ik hoop dat je met de genoemde tips verder komt. Als het nodig is, zoek dan hulp. Dat kan gaan om verwerking van een trauma, maar ook om het meer bewust leren zijn van gedachten en gevoelens en het effect daarvan op je gedrag. Om vervolgens te leren hoe je dat kunt veranderen. Gun jezelf de aandacht die jij verdient!
Als je belangstelling hebt voor De EetLijn Methode, stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl Dan zoek ik een coach bij jou in de buurt.
Heb je belangstelling voor de multivitaminen van De EetLijn om de ergste cravings i.i.g. te helpen voorkomen? Vraag ernaar bij je eigen EetLijnCoach, als je die hebt. Of klik op de volgende link voor meer informatie en/of meteen bestellen https://shop.deeetlijn.nl/product/de-eetlijn-dubbel-m-multivitamines-en-multimineralen/ Ik kan ook een verkoopadres bij jou in de buurt aan je doorgeven.
Hier vind je een artikel over de 13 soorten honger die er zijn en 12 tips wat je er tegen kunt doen.
