Zout is een onmisbaar ingrediënt in elke keuken en speelt een cruciale rol in smaak, conservering en zelfs gezondheid. Van verfijnde kristallen tot grove korrels, de wereld van zout is veelzijdiger dan je denkt. De vraag is natuurlijk hoeveel zout per dag (on)gezond is, welke verschillende soorten er zijn en welke je het beste kunt kiezen.
Wat is zout?
Chemisch gezien zijn zouten verbindingen die samengesteld zijn uit een positief en een negatief geladen ion. In het dagelijks spraakgebruik bedoelen we met zout meestal keukenzout, en nog specifieker: natriumchloride. Daarnaast zijn er andere soorten zouten die ook van belang zijn in het kader van dit blog. We spreken dan over elektrolyten. Dit zijn mineralen in ons bloed, urine en andere lichaamsvloeistoffen (o.a. zweet), die een elektrische lading dragen. De belangrijkste elektrolyten voor ons lichaam zijn natrium, kalium, chloride, calcium, magnesium, fosfaat en bicarbonaat. Deze hebben allemaal heel belangrijke functies in ons lichaam.
Waarvoor dient het?
Ondanks alle waarschuwingen voor het gebruik van (teveel) zout is het belangrijk te beseffen dat levensnoodzakelijk is voor het goed laten verlopen van veel processen in ons lichaam. Ik noem de belangrijkste.
- Het zorgt voor de vochthuishouding. Zo voorkomt het dat je uitdroogt. Want zout trekt vocht aan.
- Het speelt een rol bij de prikkelgeleiding van de zenuwen. Heel praktisch: bij alle spierbewegingen die we maken is ook zout nodig.
- Samen met veel andere stoffen en allerlei processen regelt het de bloeddruk.
- Voldoende zout kan helpen om insulineresistentie te voorkomen.
- Te weinig zout geeft stress aan je lichaam, met alle mogelijke gevolgen van dien.
- Als je er te weinig van eet, lijkt zelfs het risico op hart- en vaatziekten op termijn groter te zijn.
- Het speelt een rol in de spijsvertering: het helpt om de maagsapproductie te stimuleren en om de darmen te reinigen.
Welke soorten zijn er?
Niet alle zout is hetzelfde. Er zijn veel verschillende soorten. Ik noem de bekendste.
- Tafelzout (natriumchloride) is een sterk geraffineerde vorm. Meestal is er jodium aan toegevoegd en soms antiklontermiddelen.
- Keltisch Zeezout wordt gewonnen door verdamping van zeewater uit Frankrijk. Het bevat behalve natrium ook andere mineralen zoals magnesium, calcium en kalium. Het kan wat vochtig aanvoelen.
- Himalayazout komt uit de regio van de Himalaya en staat bekend om zijn roze kleur, veroorzaakt door de aanwezigheid van ijzeroxide. Ook dit bevat vele verschillende mineralen en sporenelementen.
- Kruidenzout (zoals Herbamare) bestaat uit een combinatie van zeezout met verschillende groenten, tuinkruiden en specerijen. Verder is het verrijkt met jodium.
- ‘Dieetzout’ (Lo-salt) bevat kaliumjodide in plaats van natriumchloride. Soms wordt dit aanbevolen voor mensen met gezondheidsproblemen, o.a. bij verhoogde bloeddruk.
Waar komt de waarschuwing voor zout vandaan?
Wie kent niet het advies om minder zout te gebruiken?! Je zou er hoge bloeddruk van krijgen met nierschade tot gevolg. Die waarschuwing is deels ook wel terecht. Maar dan moeten we wel goed opletten war het precies over gaat. Als je vaak bewerkte producten gebruikt, krijg je inderdaad (te) veel zout binnen. Naar schatting komt bij een gemiddeld voedingspatroon ruim 75% van het zout dat je per dag eet uit bewerkte producten, 15% wordt toegevoegd tijdens het koken en de overige 10% komt uit onbewerkte, natuurlijke producten zoals groente.
Natriumchloride
Het overgrote deel is dan ook nog eens bewerkt zout: natriumchloride. Dat kan zeker een bijdrage leveren aan een disbalans in je bloeddruk. Let maar eens op de ingrediëntenlijstjes van bewerkte producten zoals soepen, sauzen, kant en klaar maaltijden, kazen, snacks, brood, crackers, koekjes, bouillonblokjes, gemarineerd vlees, vleeswaren, vleesvervangers, broodbeleg enzovoort. De negatieve invloed van sterk bewerkte producten is overigens niet alleen te wijten aan het hoge zoutgehalte. Vaak zijn dit juist ook de producten met veel suiker, slechte vetten en additieven. De dagelijks aanbevolen hoeveelheid van ongeveer 6 gram zout per dag (ongeveer 2,4 g natrium) wordt door veel mensen behoorlijk overschreden. Het gemiddelde zoutgebruik is 9 gram per persoon per dag.
Wat kun je merken als je er teveel van binnen krijgt?
Als je teveel zout binnen krijgt, kun je dat merken aan een aantal symptomen, zoals:
- Dorst
- Moeheid
- Spierkrampen
- Hoofdpijn
- Duizeligheid
- Slapeloosheid
- Vermoeidheid
- Opgeblazen gevoel
Wat kun je merken je als je te weinig zout binnen krijgt?
Ook als je te weinig zout eet, kun je daar last van krijgen. Deels zijn het dezelfde symptomen als bij teveel zout. Bovendien zijn het ook algemene klachten. Daarom is het belangrijk om je totale eetpatroon en gezondheid mee te wegen als je dit soort klachten ervaart. Bij te weinig zout kun je last krijgen van o.a.:
- Hoofdpijn
- Vermoeidheid, weinig energie
- Vermoeide spieren en spierzwakte
- Hoge bloeddruk
- Diarree of obstipatie
- Duizeligheid
- Misselijkheid
Is het nou écht zo slecht?
Toch is het nog maar de vraag of zout werkelijk zo slecht is. Krijg je er echt een verhoogde bloeddruk van? Om antwoord te geven op die vraag zijn een aantal zaken van belang.
- Welk zout je gebruikt. Teveel bewerkt zout – natriumchloride dus – kan zeker een rol spelen in het ontstaan van verhoogde bloeddruk omdat het de elektrolytenbalans verstoort. Himalayazout en Keltisch Zeezout bevatten buiten natriumchloride ook andere mineralen, waardoor er minder snel verstoring optreedt.
- Je voedingspatroon. Zoals ik al noemde, leveren bewerkte producten het meeste zout. Als je puur en onbewerkt eet (zoals met de EetLijn Methode), krijg je dus al veel en veel minder zout binnen.
- Niet zout, maar suiker is een veel grotere oorzaak van verhoogde bloeddruk door het ontstaan van laaggradige ontstekingen. Die ontstekingen zorgen voor schade aan de bloedvatwanden, met o.a. verhoogde bloeddruk tot gevolg. En juist in bewerkte producten zit vaak… suiker!
Dus ja, zout kán slecht zijn… Maar daar is niet alles mee gezegd!
Welke rol speelt (Himalaya)zout in het voorkomen en herstellen van verhoogde bloeddruk?
Hoe raar het ook mag klinken als je dit voor het eerst hoort: goed gebruik van zout kan helpen om je bloeddruk te verlagen. Het is eigenlijk heel logisch. Om je cellen goed te laten functioneren, hebben ze vocht nodig, anders drogen ze uit. Maar hoe kan er vocht in de cellen komen? Daarbij speelt zout een belangrijke rol. Want zout trekt vocht aan. Als er zout in je lichaamscellen zit, komt er door osmose ook vocht binnen. Zo krijgen de cellen het vocht dat ze nodig hebben.
Oedeem
Als het vocht niet de cellen in kan, maar tussen de cellen blijft zitten, krijg je oedeem. Dat kun je zien o.a. aan dikke voeten. In dit blog kun je meer lezen over o.a. oedeem: https://www.deeetlijn.nl/het-lymfesysteem-schat-jij-het-op-waarde-met-9-tips-waar-je-meteen-iets-mee-kunt-doen/ Bovendien zorgt het ook voor te hoge bloeddruk. Het handhaven van een goede vocht- en zoutbalans is een cruciaal onderdeel van een goede bloeddruk, al zijn er meer elementen die een rol spelen bij het reguleren van de bloeddruk. Ook o.a. je lichaamsgewicht, het functioneren van je nieren en bepaalde hormonen spelen een rol.
Welke tips zijn er voor verantwoord zoutgebruik?
Tot slot geef ik je een aantal tips om op een naar mijn idee goede manier met zout om te gaan. Dat is dus hoe ik met zout in de EetLijn Methode omga. Als je medicijnen tegen hoge bloeddruk gebruikt, hartklachten of nierproblemen hebt, ga dan altijd in overleg met je behandelend arts als je deze tips wilt opvolgen!
- Ga puur en onbewerkt eten. Zo skip je een heleboel ‘slecht’ zout, slechte vetten, suiker en additieven. Dit is voor je algehele gezondheid een grote stap vooruit.
- Ga over op het gebruik van Himalayazout of eventueel Keltisch Zeezout. Vanwege mogelijke verontreiniging van dit laatste gaat mijn voorkeur uit naar Himalayazout.
- Zorg dat je koolhydraatbewust eet. Je zult dan veel minder koolhydraten binnen krijgen dan je daarvoor at. Koolhydraten zorgen ervoor dat je vocht vasthoudt. Door koolhydraatbewust te eten, zul je meer plassen. Maar daarmee plas je ook meer zout uit. Je moet dus zout aanvullen, omdat je via je voeding maar heel weinig zout binnen krijgt.
- In de EetLijn Methode gebruiken we daarom het water-zoutprotocol: in de ochtend al water met Himalayazout drinken. Dit kun je echt alleen maar doen als je de EetLijn Methode volgt en dus puur en onbewerkt eet. Anders zal je echt teveel zout binnenkrijgen.
- Als je te maken hebt met verhoogde bloeddruk en daarvoor medicatie gebruikt, is er zéker winst te behalen met de EetLijn Methode. Doe dit wel in overleg met je behandelend arts. Vaak wordt het advies gegeven om minder zout te gebruiken. Soms heeft zout ook invloed op de werking van medicatie. Het zal nu wel duidelijk zijn dat medicatie lang niet altijd nodig is. Dat heeft soms vele bijwerkingen op korte en lange termijn. Er zijn vele cliënten van De EetLijn die met deze methode van hun bloeddrukmedicatie af gekomen zijn. Als je arts er niet achter staat, kun je altijd voorstellen om het een maand te proberen. Vaak vinden artsen dat wel goed, zeker als er geen hart- of nierfalen is.
- Soms kan het nuttig zijn een deel van je zout te vervangen door Lo-salt vanwege de kalium daarin. Kalium helpt bij de vaatverwijding, zodat je bloeddruk daalt. Wees daar echter wel voorzichtig mee, omdat kalium ook invloed heeft op de werking van je hart. Een verstoorde balans tussen de elektrolyten kan vervelende klachten geven.
- Drink voldoende (ongeveer 2 liter water per dag), maar overdrijf niet. Als je teveel water drinkt, spoel je ook die waardevolle elektrolyten weer weg.
Kortom: zout is niet slecht, het is zelfs levensnoodzakelijk. Alles hangt af van wát en hóe je het gebruikt!
Wil je meer weten over de EetLijn Methode? Stuur dan een mailtje naar nettie.bom@deeetlijn.nl en er wordt contact met je opgenomen.
Heb je belangstelling voor Himalayazout? https://shop.deeetlijn.nl/product/himalayazout-navulling/
